Bilirubina jest pomarańczowo-żółtym barwnikiem żółciowym. Stanowi produkt degradacji części porfirynowej hemu (głównie hemoglobiny), który uwalniany jest ze zniszczonych krwinek czerwonych. Krwinki czerwone zazwyczaj ulegają rozpadowi po 120 dniach obecności w krążeniu. Wtedy właśnie w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego (wątroby, śledziony i szpiku kostnego) hem ulega przekształceniu w biliwerdynę, która następnie jest redukowana do bilirubiny wolnej/niesprzężonej. Proces ten zachodzi równocześnie z uwolnieniem atomu żelaza, który zostaje włączony do ogólnej puli żelaza organizmu. Bilirubina wolna jest lipofilna i słabo rozpuszcza się w wodzie. We krwi może krążyć tylko dzięki nietrwałemu połączeniu z albuminą. Nie przenika ona do moczu, ale może przekraczać łożysko i barierę krew-mózg. W wątrobie ulega ona estryfikacji przez kwas glukuronowy. Ta postać bilirubiny jest nazywana bilirubiną związaną/sprzężoną. Jest ona związkiem dobrze rozpuszczalnym w wodzie. Z komórek wątroby przechodzi do żółci i ulega dalszemu rozkładowi do urobilinogenu i sterkobiliny przy udziale bakterii występujących w jelicie cienkim. Następnie zostaje wydalona wraz z kałem. Urobilinogen ulega częściowemu wchłanianiu do krążenia wrotnego.
Na bilirubinę całkowitą składa się pula bilirubiny wolnej/niesprzężonej i pula bilirubiny związanej/sprzężonej. W fizjologicznych warunkach stosunek bilirubiny wolnej do związanej wynosi 2:1. W przypadku wysokich stężeń bilirubiny, kwasicy, niedotlenienia, hipoglikemii, hipotermii bądź obecności niektórych związków chemicznych (np. penicylin) zdolność wiążąca albumin ulega zmniejszeniu, co prowadzi do wzrostu procentowego udziału bilirubiny pośredniej. Ze względu na metodykę oznaczania, bilirubina wolna/niesprzężona nazywana jest bilirubiną pośrednią, natomiast bilirubina związana/sprzężona – bilirubiną bezpośrednią.
Bilirubina bezpośrednia może przekraczać barierę krew-mózg, tylko i wyłącznie, gdy dojdzie do jej uszkodzenia.
Oznaczenie poziomu bilirubiny bezpośredniej u dorosłych i starszych dzieci znalazło zastosowanie w rozpoznawaniu, różnicowaniu żółtaczek.
Podwyższone wartości stężenia bilirubiny całkowitej z przewagą bilirubiny bezpośredniej towarzyszy:
- cholestazie wewnątrzwątrobowej (zespół Dubina-Johnsona, hiperbilirubinemia rodzinna)
- cholestazie zewnątrzwątrobowej (kamica dróg żółciowych, nowotwory, niedrożność przewodów żółciowych)
- uszkodzeniom komórek wątroby
- nowotworom głowy trzustki i innym nowotworom uciskającym drogi żółciowe
U niektórych pacjentów wzrost stężenia bilirubiny bezpośredniej jest wyższy w porównaniu do bilirubiny pośredniej. Najczęściej związane jest to z upośledzeniem usuwania bilirubiny z komórek wątrobowych i towarzyszy:
- wirusowemu zapaleniu wątroby
- reakcjom organizmu na niektóre leki
- alkoholowej chorobie wątroby
Zwiększonym stężeniom bilirubiny bezpośredniej zwykle towarzyszy bilirubinuria (obecność bilirubiny w moczu) oraz spadek poziomu sterkobilinogenu i urobilinogenu.
Badanie bilirubiny bezpośredniej u noworodków
U noworodków wzrost stężenia bilirubiny bezpośredniej może być związane z uszkodzeniem wątroby w wyniku wrodzonej niedrożności dróg żółciowych lub zapaleniem.
Przygotowanie do badania: Pacjent musi być na czczo. Na badanie należy się zgłosić między 7:00 a 10:00 rano.
Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy
« Wróć do listy terminów
