Borelioza (nazywana inaczej chorobą z Lyme) jest chorobą wieloukładową, wywoływaną przez krętka Borrelia burgdorferi sensu lato complex. Każda forma rozwojowa kleszcza począwszy od larwy poprzez stadium nimfy aż po postać dorosłego kleszcza, może przenosić krętka Borrelia na człowieka. Ryzyko zachorowania na choroby odkleszczowe jest tym większe, im dłużej zakażony kleszcz pasożytuje na skórze człowieka. Udowodniono, że przez pierwsze 24 godziny bytowania w ludzkiej skórze kleszcz praktycznie nie przenosi krętków Borrelia do ludzkiego organizmu. Szacuje się, że na naszym kontynencie nawet co 3 kleszcz jest nosicielem tej bakterii. W Europie wyróżnia się cztery groźne dla człowieka gatunki: B. burgdorferi sensu stricto, B. garinii, B. afzelii oraz  B. spielmanii.

Po okresie inkubacji (3-30 dni) borelioza rozwija się w trzech fazach:

  • W fazie pierwszej występuje charakterystyczny rumień wędrujący, obrączkowata zmiana o czerwonym zabarwieniu, ucieplona i niebolesna, która w ciągu kilku dni powiększa się obwodowo, wychodząc od miejsca ukąszenia kleszcza. Może jej towarzyszyć niewielka gorączka.
  • Jeśli nie wdrożono leczenia, rozwija się faza druga, która następuje w kilka dni lub tygodni później, objawiająca się neuropatiami korzeniowymi i zapaleniem stawów. Zespół wielokorzeniowy objawia się bólami korzonkowymi i/ lub porażeniem nerwów czaszkowych, spośród których najbardziej charakterystyczne jest porażenie nerwu twarzowego u dzieci. Zapalenie stawów w 80% występuje jako zapalenie stawu kolanowego.
  • W fazie trzeciej występują czuciowe polineuropatie aksonalne, w płynie mózgowo-rdzeniowym stwierdza się pleocytozę limiocytarną, podwyższone stężenie białka i prawidłowe stężenie glukozy. Czasami występuje bardzo rzadkie, lecz bardzo charakterystyczne przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn lub nawracające zapalenie stawów.

Jakie są objawy boreliozy? 

Pierwszym objawem boreliozy jest tzw. rumień wędrujący (Erythema migrans), który stopniowo rozszerza się wokół miejsca ukłucia (zwykle 1–3 tygodnie po kontakcie z kleszczem, ale w skrajnych wypadkach może wystąpić nawet po 3 miesiącach). Typowa zmiana to plama, która szybko się powiększa i centralnie przejaśnia. Rumień nietypowy nie ma centralnego przejaśnienia oraz regularnego kształtu. Jeśli jednak jego średnica przekracza 5 cm, to należy uznać go za rumień wędrujący. Równolegle z rumieniem mogą występować dolegliwości uogólnione jak złe samopoczucie, zmęczenie, bóle głowy, niewielka gorączka, pobolewania stawów i mięśni, powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia). Rozpoznanie rumienia wędrującego spełnia kryterium rozpoznania choroby bez konieczności wykonywania badań laboratoryjnych. Należy zaznaczyć, że niewielkie zaczerwienie  i odczyn zapalny w miejscu kontaktu z kleszczem (ustępujący po kilku dniach) nie jest powodem do niepokoju. Jest to zwykła reakcja organizmu po ukłuciu przez owady lub pajęczaki.

Innymi objawami (wymagającymi potwierdzenia laboratoryjnego), które mogą niepokoić pacjentów są:

  • symptomy grypopodobne
  • zapalenia i bóle stawów (zwykle kolana, barki, łokcie)
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
  • bóle korzeniowe
  • zaburzenia czucia
  • ból głowy
  • bóle mięśniowo-stawowe
  • porażenie nerwu twarzowego oraz nerwów obwodowych
  • powiększenie węzłów chłonnych
  • bóle kończyn
  • zaburzenia rytmu serca
  • w przewlekłej boreliozie: postępujące zapalenie mózgu, nawracające, zapalenia stawów, niedowłady, zmiany zanikowe skóry

Rozpoznanie boreliozy

Borelioza jest tematem wzbudzającym wśród pacjentów wiele emocji. Osoba, która znalazła na swoim ciele kleszcza i obserwuje niepokojące objawy, powinna zgłosić się do lekarza specjalisty. Lekarz na podstawie zebranego wywiadu lekarskiego podejmie decyzję o dodatkowych badaniach oraz ewentualnym leczeniu. Według zaleceń WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) pewne rozpoznanie boreliozy można postawić:

  • jeśli pacjent spełnia kryteria wczesnej boreliozy, czyli pojawił się rumień wędrujący (co nie wymaga potwierdzenia laboratoryjnego)

lub

  • jeśli spełnione są kryteria kliniczne i laboratoryjne

Laboratoryjna diagnostyka boreliozy

Nowoczesna diagnostyka pozwala na coraz sprawniejsze i dokładniejsze rozpoznawanie boreliozy. Laboratoryjna diagnostyka boreliozy opiera się na wykrywaniu specyficznych przeciwciał wytworzonych przez układ immunologiczny po kontakcie z krętkiem Borrelia burgdorferi sensu lato complex. Dodatnie wyniki badań laboratoryjnych mogą być podstawą do rozpoznania boreliozy tylko w obecności objawów klinicznych.

Rekomendowane badania

Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, Europejskie Stowarzyszenie d/s Walki z Boreliozą oraz CDC (Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom) rekomendują dwuetapową diagnostykę boreliozy polegającą na wykryciu specyficznych przeciwciał przeciwko Borrelia klasy IgG i IgM w surowicy pacjenta:

  • test przesiewowy ELISA w klasie IgM, IgG – I etap

Jest to test o wysokiej czułości i mniejszej swoistości. Zadaniem testu ELISA jest wydanie wiarygodnego wyniku negatywnego (prawdziwie negatywnego) oraz wyselekcjonowanie pacjentów wymagających dalszej diagnostyki pozwalającej na potwierdzenie lub wykluczenie zakażenia. Na tym etapie badania istotnym jest, aby mieć pewność, że pacjent, który otrzymuje wynik negatywny, nie wymaga dalszej diagnostyki w kierunku boreliozy, lecz jego diagnostyka powinna zostać ukierunkowana na inne schorzenia.

Wszystkie dodatnie i graniczne wyniki testów ELISA należy bezwzględnie potwierdzić testem Western-blot.

  • test potwierdzenia Western-blot w przypadku dodatniego testu ELISA – II etap

W odróżnieniu od techniki ELISA, Western-blot  gwarantuje przede wszystkim wysoką specyficzność. Oznacza to, że dodatni wynik badania występuje jedynie u osób, które zetknęły się z krętkiem Borrelia, natomiast ujemny wynik świadczy o tym, że wynik testu ELISA był fałszywie dodatni. Otrzymanie fałszywie dodatnich wyników badań serologicznych met. ELISA jest związane z tzw. „reakcjami krzyżowymi” przeciwciał skierowanych przeciwko bakteriom z rodziny krętków lub wirusom z rodziny Herpesvirideae (zwłaszcza wirusem Ebsteina-Barr (EBV), wywołującym mononukleozę zakaźną).

Schemat diagnostyki zakażenia Borrelia burgdorferi – Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych

Metody ELISA i Western-blot wzajemnie się uzupełniają. Nie powinno się zatem wykonywać jedynie testu Western-blot z pominięciem testu ELISA, ponieważ w ten sposób zwiększa się możliwość wystąpienia błędów diagnostycznych.

Ponadto testy serologiczne (ELISA oraz Western-blot) nie powinny być stosowane do monitorowania skuteczności leczenia Boreliozy. Zwiększone miana przeciwciał mogą się utrzymywać przez wiele lat po wyleczeniu. Ewolucję choroby ocenia się na podstawie kryteriów klinicznych, a nie mian przeciwciał.

Interpretacja wyników badań laboratoryjnych

Interpretując wyniki badań laboratoryjnych należy brać pod uwagę, że:

  • wyniki badań laboratoryjnych (zarówno ELISA, jak i Western-blot) potwierdzają jedynie obecność przeciwciał przeciwko krętkom Borrelia we surowicy krwi pacjenta
  • uzyskanie wyniku dodatniego może być podstawą do rozpoznania boreliozy tylko i wyłącznie w obecności odpowiednich dla boreliozy objawów klinicznych
  • wyprodukowane w wyniku infekcji przeciwciała IgG mogą być stwierdzane we krwi nawet po 10, a niekiedy po 20 latach od momentu stwierdzenia choroby
  • wykryte przeciwciała w klasie IgM (uznawane zwykle za marker aktywnej infekcji) mogą być przetrwałe i w takim przypadku nie wskazują na aktywne zakażenie
  • ujemny wynik testu u osoby z podejrzeniem późnej postaci boreliozy praktycznie wyklucza to podejrzenie
  • nie można wykluczyć sytuacji, kiedy pacjent tzw. seropozytywny, niechorujący na boreliozę, rozwija inną, podobnie objawiającą się chorobę, np. reumatoidalne zapalenie stawów

Kiedy wykonać badanie na boreliozę?

W przypadku boreliozy tzw. okno serologiczne trwa średnio 4 tygodnie. Okno serologiczne jest to okres od początku infekcji do wytworzenia przez organizm wykrywalnych przeciwciał. Wykonując testy serologiczne w kierunku boreliozy, należy pamiętać, aby nie robić tego bezpośrednio po kontakcie z kleszczem. Na badanie powinno się zgłosić się po minimum 4 tygodniach od ukąszenia przez kleszcza. Wykonanie badań przed upływem tego czasu stwarza ryzyko uzyskania wyniku fałszywie negatywnego (ujemnego). Należy również zaznaczyć, że antybiotykoterapia wdrożona w początkowym stadium choroby osłabia odpowiedź immunologiczną organizmu i może prowadzić do uzyskania  wyniku fałszywie negatywnego (ujemnego).

Borelioza jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych chorób zakaźnych w Polsce. Wzrost jej wykrywalności związany jest z coraz większą świadomością społeczeństwa oraz z szerszym dostępem do nowoczesnych testów diagnostycznych. Należy pamiętać, że borelioza jest chorobą wyleczalną. Istotne jest jednak zdiagnozowanie choroby we wczesnej fazie oraz dobranie odpowiedniego leczenia zgodnie z obowiązującymi standardami. Laboratorium MEDICA dysponuje nowoczesnym sprzętem i odczynnikami wysokiej jakości do diagnostyki boreliozy, co pozwala na uzyskanie wiarygodnych analiz, zgodnych z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.

 

Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można się zgłaszać cały dzień.

Czas oczekiwania na wynik:1 dzień roboczy

Skład antygenowy testów Western-blot firmy EUROIMMUN oferowanych przez laboratorium MEDICA: 

  • VIsE Ba, VIsE Bb, VIsE Bg: wysokooczyszczone, rekombinowane antygeny VIsE z Borrelia afzelli (Ba), Borrelia burgdorferi (Bb), Borrelia garinii (Bg)
  • Lipid Ba i Lipid Bb: wyekstrahowane z frakcji błonowej lipidy z Borrelia afzelii (Ba) i Borrelia burgdorferi (Bb). Przeciwciała przeciwko lipidom Borrelia często wskazują na późną fazę infekcji.
  • p83: oczyszczone rekombinowane białko p83 z Borrelia. Przeciwciała przeciw p83 często pojawiają się w późnej fazie infekcji.
  • p41 i p39: oczyszczona rekombinowana flagelina (p41) oraz BmpA (p39) z Borrelia.
  • OspC: wysokospecyficzne rekombinowane, dimeryczne OspC (p25) z różnych odmian Borrelia
  • p58, p21, p20, p19, p18: rekombinowane wysokospecyficzne antygeny z Borrelia burgdorferi oczyszczone za pomocą chromatografii powinowactwa
  • Pasma kontrolne IgG lub IgM: sprawdzenie poziomu całkowitych IgG lub IgM
  • Kontrola: kontrola inkubacji wskazująca poprawność inkubacji.

Ocena pasków testowych wykonywana jest za pomocą programu komputerowego EUROLineScan.

 

« Wróć do listy terminów
Newsletter

Newsletter

Zapisz się do Naszej listy kontaktowej, aby raz w tygodniu otrzymywać aktualności z Naszej strony, oraz informacje o najnowszych Promocjach!

Dziękujemy za zapisanie się do Neszego Newslettera!