Białko C-reaktywne (ang. C Reactive Protein) zostało po raz pierwszy wyizolowane z surowicy krwi w latach 30. XX wieku, przez naukowców Tilletta i Francisa od pacjentów zakażonych bakterią Streptococcus pneumoniae. Miejscem syntezy białka C-reaktywnego jest wątroba. Do niedawna uważano, że CRP jest wytwarzane wyłącznie w hepatocytach. Współczesne badania dowodzą, iż jego źródłem mogą być także adipocyty w tkance tłuszczowej, monocyty, limfocyty i makrofagi pochodzące ze zmian miażdżycowych. CRP należy do tzw. dodatnich białek ostrej fazy, czyli grupy białek surowicy krwi, których stężenie we krwi wzrasta w wyniku odpowiedzi na toczący się stan zapalny.
Główną biologiczną funkcją CRP jest rozpoznawanie drobnoustroju lub uszkodzonych komórek organizmu oraz pośredniczenie w procesie ich eliminacji przez aktywację tzw. układu dopełniacza i komórek żernych. Jego produkcja i wydzielanie charakteryzuje się dużą dynamiką – można zaobserwować nawet 1000-krotny wzrost jego stężenia w surowicy krwi w ciągu 24-48 godzin od uszkodzenia tkanki i powrót do poziomu wyjściowego po 7-12 dniach rekonwalescencji. Stężenie białka C-reaktywnego niezależnie od etiologii choroby znacznie wcześniej wzrasta niż wystąpienie przyspieszonego odczynu Biernackiego (OB) – CRP wzrasta już po 6-8 godzinach. W odróżnieniu do OB wartość CRP ulega normalizacji po kilkunastu godzinach po eliminacji czynnika stymulującego zapalenie i jednocześnie wskazuje na zahamowanie zmian zapalnych. Białko CRP może być pomocne w rozróżnieniu zakażenia o etiologii wirusowej od bakteryjnej. Wysokie wartości tego parametru przemawiają za infekcją bakteryjną lub grzybiczą. Jego duże stężenia obserwuje się szczególnie w zakażeniach spowodowanych bakteriami Gram-ujemnymi.
Ponadto oznaczanie CRP może być wykorzystywane do monitorowania przebiegu reumatoidalnego i łuszczycowego zapalenia stawów oraz dny moczanowej, jak też w kontrolowaniu infekcji u osób zakażonych wirusem HIV (bowiem jego stężenie nie zależy od stanu immunologicznego pacjenta).
Znamiennie wysokie poziomy CRP odnotowuje się po rozległych urazach, ciężkich operacjach, w procesach odrzucania przeszczepów oraz w sepsie. Białko C-reaktywne w alkoholowym uszkodzeniu wątroby jest uznanym samodzielnym czynnikiem prognostycznym, zaś w przebiegu ostrego zapalenia trzustki jest wskaźnikiem zarówno diagnostycznym jak i prognostycznym. Dziesięciokrotny wzrost stężenia tego białka może świadczyć o martwiczych zmianach w trzustce związanych z ciężkim przebiegiem ostrego zapalenia trzustki i dużą śmiertelnością. CRP odgrywa również istotną rolę w różnicowaniu bakteryjnego, ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z bardzo dużą czułością. U pacjentów z bakteryjnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i towarzyszącymi mu zmianami neurologicznymi normalizacja stężenia CRP oznacza powrót do zdrowia i stanowi wskaźnik decyzyjny o zakończeniu terapii antybiotykowej. W nowotworach płuc, piersi, jajnika, czy przełyku wartości stężeń tego białka są bardzo wysokie. Jednak stężenie białka C-reaktywnego nie ulega normalizacji tak szybko jak w stanach zapalnych. Ponadto w razie progresji choroby jego stężenie znacznie wzrasta.
W ostatnim czasie można znaleźć coraz więcej publikacji na temat związku pomiędzy białkiem C-reaktywnym i procesem aterogenezy. Ma ono pośredni udział na wszystkich etapach powstawania, przebudowy i destrukcji blaszki miażdżycowej. Dowiedziono, że w zmienionych przez proces miażdżycowy naczyniach oraz w obszarach mięśnia sercowego objętych martwicą pozawałową, obecne jest białko C-reaktywne. Ponadto białko CRP może również brać udział w inicjowaniu procesu krzepnięcia krwi. Centers for Disease Control and Prevention i American Heart Association rekomendują białko CRP oznaczane metodą wysokoczułą (hs CRP) jako wskaźnik ryzyka sercowo-naczyniowego. Pacjenci ze stabilną chorobą wieńcową posiadający wyższe stężenie białka C-reaktywnego znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego. U osób z dławicą piersiową niestabilną lub zawałem mięśnia sercowego wysoki poziom CRP koreluje z gorszym rokowaniem oraz ryzykiem powikłań podczas hospitalizacji oraz 6-12 miesięcznej obserwacji.
Badanie stężenia białka C-reaktywnego znalazło zastosowanie w diagnostyce i monitorowaniu leczenia stanów zapalnych, chorób reumatycznych i nowotworowych, zawału mięśnia sercowego oraz stanów pourazowych. Pozwala na rozróżnienie infekcji o etiologii bakteryjnej od wirusowej. Nie wykazano wpływu wieku ani płci na jego stężenie. Jest parametrem stabilnym i nie wykazującym wahań dobowych i sezonowych, dlatego znalazł zastosowanie jako mało swoisty, ale bardzo czuły marker zapalenia. Wzrastające wartości sugerują ostrą infekcję lub ostry stan zapalny, ale nie umożliwiają jego zlokalizowania oraz określenia jego przyczyny. U pacjentów z przewlekłymi stanami zapalnymi wzrost stężenia białka CRP może wskazywać na zaostrzenie choroby i/lub nieskuteczną terapię.
Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można się zgłaszać cały dzień.
U kobiet w III trymestrze ciąży i u kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną lub hormonalną terapię zastępczą wartości CRP są podwyższone. U osób otyłych zaobserwowano podwyższone wartości stężenia tego białka.
Przyjmowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych (np. aspiryny, ibuprofenu lub naproksenu) lub statyn może obniżyć stężenie CRP we krwi.
Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy
