Mononukleoza zakaźna jest chorobą wywoływaną przez wirusa Epstein-Barr (EBV, inaczej Human herpesvirus 4 – HHV-4), należącego do rodziny Herpesviridae. Wirus ten jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie – szacuje się, że 90-95% populacji dorosłych przeszło infekcję tym patogenem, niezależnie od miejsca zamieszkania, pory roku czy statusu ekonomicznego.
Jak może dojść do zakażenia?
Najczęściej na mononukleozą zakaźną chorują dzieci w wieku od 2 do 7 lat oraz nastolatki i młodzi dorośli. Do zakażenia małych dzieci najczęściej dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej osoby zakażonej (na drodze bezpośredniej lub przez przedmioty, np. skażone zabawki, dzielenie się żywnością, picie z tej samej butelki lub używanie wspólnych sztućców). Za główną drogę przenoszenia w starszej grupie wiekowej uważa się bliski kontakt, w tym pocałunki. W bardzo rzadkich przypadkach wirus Epstein-Barr może przenosić się pomiędzy ludźmi w przebiegu transfuzji krwi, przeszczepu komórek krwiotwórczych lub narządów od dawcy będącego nosicielem do zdrowego biorcy.
Okres inkubacji wirusa (czas od kontaktu z wirusem do wystąpienia pierwszych charakterystycznych objawów chorobowych) wynosi zwykle 30-50 dni, a objawy ostrej infekcji ustępują zwykle po 7-14 dniach. Należy pamiętać, że wydalanie wirusa ze śliną może trwać przez wiele miesięcy po ustąpieniu objawów.
Jak przebiega choroba i jakie są objawy?
Zakażenie wirusem Epstein-Barr często przebiega bezobjawowo. Najczęściej przebieg taki dotyczy niemowląt i osób w podeszłym wieku. Z pełnoobjawowym obrazem choroby mamy do czynienia zazwyczaj u osób w wieku 14-25 lat. Podczas kilkutygodniowego okresu wylęgania choroby, mogą pojawiać się niespecyficzne objawy tj. złe samopoczucie, brak apetytu, bóle mięśniowo-stawowe, uczucie dreszczy. Następnie dochodzi do ostrej fazy infekcji (trwającej zwykle 7-21 dni), w przebiegu której obserwuje się klasyczną triadę objawów mononukleozy zakaźnej, która obejmuje:
- gorączkę (nawet do 40°C)
- zapalenie gardła z zajęciem migdałków
- powiększenie węzłów chłonnych szyjnych
Towarzyszyć im może zmęczenie, osłabienie, złe samopoczucie, trudności w połykaniu, trudności w mówieniu (mowa nosowa), ból gardła, bóle głowy, szyi i karku, bóle brzucha oraz bóle stawowe i mięśniowe. Charakterystyczny jest objaw Glanzmana polegający na obrzęku twarzy, szczególnie powiek i nasady nosa. Mogą pojawiać się również różnego rodzaju zmiany skórne, najczęściej plamisto-grudkowe wysypki różyczko- lub płoniczopodobne, niekiedy z komponentą krwotoczną lub też przypominające zmiany pokrzywkowe. Typowym, aczkolwiek niezbyt częstym objawem jest nadwrażliwość na amoksycylinę. Ponadto podczas badania lekarz stwierdzić może powiększenie wątroby (hepatomegalia) i śledziony (splenomegalia).
Diagnostyka laboratoryjna zakażenia wirusem Epstein-Barr
W rozpoznaniu mononukleozy zakaźnej uwzględnia się występowanie objawów klinicznych i wyniki badań laboratoryjnych.
Badanie pełnej morfologii krwi obwodowej daje możliwość wykazania wzrostu liczby leukocytów z zarysowującą się przewagą limfocytów. U części pacjentów zaobserwować można zmniejszenie liczby neutrofilów oraz płytek krwi. Uzupełnienie badania o mikroskopową ocenę obrazu krwi obwodowej pozwala na potwierdzenie limfocytozy oraz stwierdzenie obecności limfocytów atypowych ze względu na swoją morfologię.
Istotną w diagnostyce mononukleozy zakaźnej, jest ocena aktywności transaminaz. Cechy łagodnego zapalenia wątroby w przebiegu zakażenia EBV mają charakter przejściowy, ale są obserwowane na tyle często, aby brać je pod uwagę. W przebiegu mononukleozy zakaźnej szczególnie charakterystyczny jest 2-3 krotny wzrost aktywności ALT i AST. Niekiedy pojawić się może łagodne podwyższenie bilirubiny i ALP.
- Swoiste testy serologiczne
W wyniku wniknięcia wirusa EBV do organizmu nasz układ odpornościowy produkuje specjalne białka, zwane przeciwciałami, których funkcją jest walka z patogenem.
-
- EBV (Epstein-Barr virus) VCA IgM
Przeciwciała IgM przeciwko wirusowemu antygenowi kapsydowemu (VCA) wirusa Epstein-Barr (EBV) stanowią swoisty marker świeżej infekcji. Pojawiają się we krwi chorego po ok. 2-3 tygodniach od zakażenia. Ich wysokie miano utrzymuje się od 1 do 6 tygodni, po czym zaczyna maleć, aby osiągnąć poziom odpowiadający wynikowi ujemnemu po 1 do 6 miesiącach.
-
- EBV (Epstein-Barr virus) VCA IgG
Przeciwciała IgG przeciwko wirusowemu antygenowi kapsydowemu (VCA) wirusa Epstein-Barr (EBV) osiągają maksymalne miano po 2-3 miesiącach od zakażenia i utrzymują się wiele lat. Wykrycie wysokiego stężenia VCA IgG, bez obecności przeciwciał w klasie IgM, może świadczyć o świeżo przebytym zakażeniu, a u osób, które nie przechorowały klinicznie jawnej mononukleozy zakaźnej – o odporności na zakażenie EBV.
O czym należy pamiętać?
Mononukleozę zakaźną należy różnicować z cytomegalią, paciorkowcowym zapaleniem gardła, błonicą, różyczką, wirusowym zapaleniem wątroby oraz toksoplazmozą.
Wykonując testy serologiczne należy pamiętać, że mechanizmy oraz dynamika pojawienia się odpowiedzi immunologicznej pacjentów charakteryzuje się zmiennością osobniczą i u niektórych pacjentów produkcja przeciwciał może nastąpić z opóźnieniem i/lub w ilości niewykrywalnej jako wynik dodatni. U pacjentów z zaburzeniami odporności istnieją defekty produkcji swoistych przeciwciał w odpowiedzi na białkowe antygeny wirusowe, co skutkuje otrzymaniem wyników fałszywie ujemnych. Ponadto istnieje ryzyko otrzymania wyników fałszywie dodatnich z powodu reakcji krzyżowych z przeciwciałami specyficznymi dla wirusów półpaśca, cytomegalii i opryszczki oraz czynnikiem reumatoidalnym. Wyniki fałszywie dodatnie mogą wystąpić u osób z chorobami autoimmunologicznymi.
Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie należy się zgłosić w godzinach pracy laboratorium.
Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy
« Wróć do listy terminów
