Grupa krwi została odkryta w 1901 roku przez Karla Landsteinera. Naukowiec zauważył, że na krwinkach czerwonych występują dwa rodzaje antygenów, które warunkują zjawisko aglutynacji, czyli zlepiania się ze sobą poszczególnych krwinek. Nieco później dwaj uczeni: Ludwik Hirszfeld i Emil von Dungernem stworzyli podstawy nauki o grupach krwi i wprowadzili ich oznaczenie symbolami A, B, AB i O. Takie oznaczenie grup krwi zostało przyjęte przez wszystkie państwa na świecie w 1928 roku.
U człowieka do roku 2014 opisano 35 układów grupowych krwi. Jednak z punktu widzenia praktyki medycznej największe znaczenie mają układy:
- Układ AB0
- Układ Rh
Układ AB0
Układ AB0 stanowi najważniejszy układ grupowy w organizmie ludzkim. Antygeny grupowe są rozmieszczone nie tylko na krwinkach czerwonych lecz również na powierzchni wszystkich komórek organizmu z wyjątkiem neuronów. Antygeny układu AB0 pojawiają się w 6. tygodniu życia płodowego, jednak ich pełna ekspresja pojawia się ok. 16-18 miesiąca życia. W związku z tym rekomenduje się ustalać grupę krwi po ukończeniu przez dziecko 2. roku życia – wyjątek stanowią sytuacje nagłe, planowane zabiegi chirurgiczne, itp. Obecność antygenu A lub B decyduje o posiadaniu jednej z 4 podstawowych grup krwi: A, B, AB lub 0. Jest to jedyny układ , w obrębie którego występują naturalne przeciwciała przeciwko antygenom, które nie pojawiają się na własnych krwinkach czerwonych.Przynależność do określonej grupy krwi jest dla organizmu ludzkiego uwarunkowana genetycznie oraz jest cechą stałą i niezmienną przez całe życie. Do zmiany grupy krwi może dojść tylko i wyłącznie w wyniku przeszczepu szpiku kostnego, ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.
Grafika pochodzi z Wikimedia Commons, autor:InvictaHOG
Dziedziczenie grup krwi układu AB0
Dziedziczenie grup krwi odbywa się według praw Mendla. Zgodnie z tym prawem, dziecko dziedziczy po każdym z rodziców po 1 allelu (wersji) genu warunkującego grupę krwi. Allele (wersje genu) A i B dominują nad allelem, który odpowiada za grupę krwi 0. W związku z tym osoba z grupą krwi AB posiada zarówno allel A jak i allel B, a osoba z grupą krwi 0 posiada oba allele 0. Nieco odmienna jest sytuacja osób z grupą krwi A lub B, ponieważ mogą oni mieć zarówno oba allele takie same (dwa allele A w przypadku grupy krwi A czy dwa B w przypadku grupy krwi B), jak i jeden allel typowy dla swojej grupy krwi, drugim zaś może być allel 0.
| Rodzic | Rodzic | |||
| 0 | A | B | AB | |
| 0 | 0 | 0 lub A | 0 lub B | A lub B |
| A | 0 lub A | 0 lub A | 0, A, B lub AB | A, B lub AB |
| B | 0 lub B | 0, A, B lub AB | 0 lub B | A, B lub AB |
| AB | A lub B | A, B lub AB | A, B lub AB | A, B lub AB |
Układ Rh
Układ Rh jest najbardziej złożonym układem grupowym w organizmie ludzkim. Jego nazwa pochodzi od rodzaju małp Rhesus, od których po raz pierwszy uzyskano krwinki Rh+. Antygeny Rh występują tylko i wyłącznie na krwinkach czerwonych. Pojawiają się w 6, tygodniu życia płodowego i od samego początku wykazują dużą immunogenność. Na obecną chwilę wyróżnia się w obrębie układu Rh 49 antygenów. Najistotniejszym i najbardziej immunogennym w tym układzie jest antygen D. W związku z tym osoby, u których na powierzchni krwinek czerwonych występuje antygen D, określa się mianem Rh+. Około 15 % społeczeństwa posiada krwinki czerwone, na których nie występuje antygen D – takie osoby określa się jako Rh-.
Synteza przeciwciał anty-Rh odbywa się dopiero w wyniku kontaktu z antygenem Rh i wymaga czasu. Może to nastąpić w trakcie trwania ciąży (konflikt serologiczny) lub po przetoczeniu krwi niezgodnej w ramach układu Rh. Należy zaznaczyć, że konflikt serologiczny dotyczy zazwyczaj kolejnej ciąży.
U około 1 % naszej populacji występuje odmiana w obrębie układu Rh określana mianem słabego antygenu D. Osoby te posiadają antygen D o słabej ekspresji na krwinkach czerwonych. Pacjent z taką odmianą antygenu D jest jednocześnie dawcą Rh+ oraz biorcą Rh-.
Dziedziczenie czynnika Rh
Grupę krwi w układzie Rh warunkuje obecność lub brak antygenu D na powierzchni krwinek czerwonych. W tym przypadku możliwe są 2 warianty grup krwi: Rh+ ( antygen D obecny na powierzchni krwinek czerwonych) lub Rh- (brak antygenu D na powierzchni krwinek czerwonych). Czynnik Rh jest dziedziczony po rodzicach zgodnie z prawami Mendla. Dziecko od rodziców dziedziczy allel odpowiadający za czynnik Rh lub nie. Allel Rh+ jest dominujący – wystarczy jeden allel Rh+ by zdeterminować grupę krwi Rh+. W związku z tym grupa Rh+ może występować w 2 wariantach: 2 allele Rh+ lub jeden allel Rh+ i jeden allel Rh-.
| Rodzic | Rodzic | ||
| DD (Rh+) | Dd (Rh+) | dd (Rh−) | |
| DD (Rh+) | DD (Rh+) | DD lub Dd (Rh+) | Dd (Rh+) |
| Dd (Rh+) | DD lub Dd (Rh+) | DD lub Dd (Rh+) lub dd (Rh−) | Dd (Rh+) lub dd (Rh−) |
| dd (Rh−) | Dd (Rh+) | Dd (Rh+) lub dd (Rh−) | dd (Rh−) |
Procentowy rozkład występowania grup krwi w populacji polskiej
Oznaczenie grupy krwi wykonuje się przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi, u par planujących potomstwo lub spodziewających się dziecka, dla potrzeb ustalenia ojcostwa, przy doborze odpowiedniego dawcy krwi w przypadku koniecznej transfuzji krwi.
Jedynymi respektowanymi dokumentami potwierdzającymi grupę krwi są:
- Wynik badania laboratoryjnego z podpisem i pieczątką osoby wykonującej oznaczenie i osoby autoryzującej
- Legitymacja honorowego dawcy krwi
- Identyfikacyjna karta grupy krwi, potocznie zwana krewkartą lub KIGK (Karta Identyfikacyjna Grupy Krwi)
W związku z wejściem w życie nowych przepisów prawnych (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2017 r. w sprawie leczenia krwią i jej składnikami w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne) warunkiem otrzymania wyniku potwierdzonego jest wynik grupy krwi oparty na dwóch oznaczeniach wykonanych z dwóch próbek krwi pobranych od tego samego Pacjenta w różnym czasie. Każde oznaczenie jest osobno płatne. Jednocześnie informujemy, że tylko na podstawie wyniku potwierdzonego lekarz może podjąć leczenie krwią i jej składnikami.
Przygotowanie do badania:
Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można zgłaszać się cały dzień, w godzinach pracy laboratorium. Należy mieć ze sobą dokument potwierdzający tożsamość.
Czas oczekiwania na wynik:
2 dni robocze
« Wróć do listy terminów
