Ludzki hormon wzrostu jest hormonem polipeptydowym syntetyzowanym i uwalnianym przez przedni płat przysadki mózgowej. Sekrecja hormonu wzrostu ma charakter pulsacyjny, przy czym 70-80% GH wydzielane jest w godzinach nocnych (przede wszystkim w pierwszych godzinach po zaśnięciu). Uwalnianie hormonu jest największe w okresie dojrzewania, po czym stopniowo zmniejsza się z wiekiem. Najważniejszymi hormonami uczestniczącymi w mechanizmie regulacji wydzielania GH są smatoliberyna (pobudza wydzielanie GH) oraz somatostatyna (hamuje wydzielanie GH). Główną funkcją tego hormonu jest pobudzenie wzrostu organizmu. Ponadto pobudza syntezę białek i zmniejsza ich katabolizm. Dodatkowo GH istotnie wpływa na metabolizm węglowodanów, zmniejszając wychwyt glukozy przez komórki, co w konsekwencji prowadzi do pobudzenia wydzielania insuliny. Hormon wzrostu wykazuje swoje działanie poprzez łączenie się z receptorami na powierzchni różnych komórek, powodując wydzielanie IGF-1.
Czynniki wpływające na wydzielanie hormonu wzrostu:
| Czynniki | Pobudzające wydzielanie GH | Hamujące wydzielanie GH |
| Fizjologiczne |
|
|
| Farmakologiczne |
|
|
| Patologiczne |
|
|
Głównymi wskazaniami do wykonania oznaczenia poziomu GH są:
- Zaburzenia wzrostu u dzieci i dorosłych
- Zdiagnozowany nowotwór przysadki
- Zaburzenia masy mięśniowej
- Zaburzenia gęstości kości
- Zaburzenia metaboliczne
- Chemioterapia lub radioterapia w obrębie głowy (zwłaszcza u dzieci)
Upośledzenie wydzielania GH skutkuje karłowatością i upośledzeniem wzrostu u dzieci, a u dorosłych spadkiem masy mięśniowej, zaburzeniami lipidowymi i masy kostnej. Niedobór hormonu wzrostu u dorosłych może wynikać z istnienia tej choroby w okresie dzieciństwa (ok.30% przypadków) lub z choroby układu podwzgórzowo-przysadkowego zaistniałej w życiu dorosłym (ok.70% przypadków).
Nadmiar hormonu wzrostu może doprowadzić do gigantyzmu u dzieci i akromegalii u osób dorosłych. Oba te stany wiążą się z przerostem kości, a także tkanek miękkich oraz z zaburzeniami dotyczącymi serca i układu nerwowego. Najczęstszą przyczyną nadmiernego wydzielania GH są gruczolaki przysadki mózgowej. U pacjentów oprócz podwyższonego poziomu hormonu wzrostu w surowicy stwierdza się wyraźnie podwyższone stężenia IGF-1 przewyższające znacznie zakres wartości referencyjnych dla płci i wieku.
Ze względu na trudności z oznaczeniem GH (rytm dobowy, pulsacyjne wydzielanie, krótki okres półtrwania) wraz z pomiarem stężenia hormonu wzrostu zaleca się oznaczenie IGF-1 (somatomedyny).
Przygotowanie do badania: Pacjent musi być na czczo. Na badanie powinno się zgłosić między godziną 7:00 a 9:00 ze względu na rytm dobowy wydzielania hormonu.
Niektóre substancje takie jak amfetamina, arginina, dopamina, estrogeny, glukagon,testosteron, serotonina, histamina, klonidyna, propranolol, bromokryptyna, insulina, lewodopa, methyldopa i kwas nikotynowy wpływają na wzrost wydzielania hormonu wzrostu, natomiast kortykosteroidy i fenotiazyny obniżają poziom hormonu wzrostu. Podczas rejestracji na badanie należy poinformować o stosowanych lekach i preparatach farmaceutycznych.
Wydzielanie GH ma charakter pulsacyjny z największą częstotliwością i amplitudą pulsów w godzinach nocnych (po zaśnięciu). Okres półtrwania GH w krwioobiegu jest krótki, wynosi około 20–50 minut. Możliwe są czasowe wyrzuty hormonu do 40ng/ml. Stężenie GH zależy od pory dnia, a także spożytego posiłku (badanie powinno być bezwzględnie wykonywane rano na czczo), bez stosowanych leków, suplementów, hormonów – z tego względu pojedynczy wynik nie posiada wartości diagnostycznej. Do najważniejszych bodźców doprowadzających do zwiększenia stężenia GH należą: sen, wysiłek fizyczny, grelina, hipoglikemia, podaż aminokwasów i białek, stymulacja adrenergiczna, estrogeny, testosteron, serotonina, histamina, klonidyna, propranolol, bromokryptyna.
Czas oczekiwania na wynik: 3 dni robocze
