Inwazje pasożytami jelitowymi stanowią jeden z największych problemów współczesnego świata. Rozprzestrzenianiu się zarażeń sprzyjają zmiany klimatyczne, migracje ludności, złe warunki sanitarne, brak opieki medycznej, niedobory immunologiczne oraz obecność w ekosystemie rezerwuarów pasożytów. Zakażenie pasożytami przewodu pokarmowego związane jest najczęściej z niedostateczną higieną – zwłaszcza zbyt rzadkim myciem rąk i niedokładnym myciem owoców i warzyw.
W Polsce najczęściej występującymi pasożytami jelitowymi są: owsik ludzki (Enterobius vermicularis), lamblie (Giardia lamblia), glisty (Ascaris lumbricoides, Toxocara canis), tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata), tasiemiec uzbrojony (Taenia solium). Do rzadziej występujących pasożytów należą: włosogłówka, motylica wątrobowa i inne przywry oraz pełzak czerwonki.
Do zakażenia pasożytami najczęściej dochodzi w wyniku:
- kontaktu z zarażonymi zwierzętami i ich odchodami
- spożywania nieumytych warzyw i owoców
- spożywania niedogotowanego lub surowego mięsa
- zabawy w ziemi/piaskownicy
- złej higieny rąk
Obecność pasożytów jelitowych w organizmie daje najczęściej nieswoiste objawy takie jak:
- napadowe bóle brzucha
- nudności
- napięcie powłok brzusznych
- uczucie ogólnego osłabienia
- gorączka lub stany podgorączkowe
- zaparcia bądź biegunki
- pogorszenie apetytu
- zaburzenia koncentracji
- drażliwość
- zaburzenia snu
- wysypki skórne
- suchy kaszel (w przypadku glistnicy)
- sporadycznie pacjenci zauważają w stolcu człony tasiemców, które mogą się poruszać lub wyczuwają ruchy tych członów w okolicy odbytu
- tylko u niewielkiej części pacjentów można zaobserwować eozynofilię we krwi obwodowej
Podstawowym badaniem w kierunku diagnostyki chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego nadal pozostaje badanie mikroskopowe kału. Umożliwia ono wykrycie w materiale biologicznym różnych form rozwojowych pasożytów (jaja, cysty, dorosłe osobniki, człony tasiemca) oraz pozwala określić poziom intensywności zarażenia. Czasami zdarza się, że stosując jedynie metody mikroskopii świetlnej nie da się odróżnić gatunków pasożytów (np. Entamoeba histolytica i Entamoeba dispar lub Ancylostoma duodenale i Necator americanus ). W takich przypadkach niezbędne jest zastosowanie metod biologii molekularnej, które pozwalają na genotypowanie oraz różnicowanie gatunków pasożytów.
Czasami zdarza się, że do laboratorium może zgłosić się pacjent z okazami robaków, jakie znalazł w kale. W takich przypadkach diagnozę można postawić na podstawie wielkości i cech charakterystycznych dla gatunku.
Makroskopowo można rozpoznać:
- dorosłe osobniki: Ascaris lumbricoides hominis, Enterobius vermicularis
- części ciała pasożytów – np. człony Taenia spp.
Jeśli po powrocie z egzotycznej podróży, wystąpią stany gorączkowe, biegunka – zwłaszcza z domieszką krwi czy inne niepokojące objawy, należy zgłosić się do lekarza i powiedzieć mu nie tylko o objawach, ale i fakcie spędzenia urlopu w tropikach. W Polsce istnieją trzy krajowe kliniczne ośrodki referencyjne w zakresie rozpoznawania i leczenia chorób tropikalnych:
- Uniwersyteckie Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej
ul. Powstania Styczniowego 9B
81-519 Gdynia POLSKA
- Klinika Chorób Pasożytniczych i Tropikalnych
ul. Przybyszewskiego 49
60-355 Poznań
- Szpital Zakaźny Nr 1
ul. Wolska 37
01-201 Warszawa
Pobranie materiału: Najlepszy do badań parazytologicznych jest kał wydalony normalnie jeszcze przed rozpoczęciem przyjmowania leków. Niektóre leki i inne substancje podawane pacjentowi mogą utrudnić lub wręcz uniemożliwić identyfikacje pewnych postaci pasożytów. Należą do nich substancje:
- przeciwbiegunkowe
- zobojętniające kwasy
- związki bizmutu lub baru
- antybiotyki (należy odczekać 2-3 tygodnie, ponieważ zaburzenia we florze fizjologicznej jelit mogą obniżyć ilość wydalanych jaj i cyst pasożytów, co zwiększa ryzyko otrzymania wyników fałszywie ujemnych)
- środki przeczyszczające
Kał przeznaczony do pobrania materiału powinien zostać oddany na czysty papier toaletowy. Nie powinno się oddawać kału do muszli klozetowej, ponieważ woda i mocz mogą spowodować zanieczyszczenie próbki, a środki chemiczne uszkodzenie jaj pasożytów. Porcję kału wielkości orzecha laskowego należy pobrać z różnych miejsc tej samej próbki kału za pomocą łopatki dołączonej do specjalnego jednorazowego opakowania. Ze względu na możliwość fermentacji, standardowy pojemnik na kał, powinien być wypełniony najwyżej do 2/3 jego pojemności.
Pobrane próbki kału należy dostarczyć do laboratorium możliwie jak najszybciej od momentu pobrania. Do czasu badania, próbki powinny być przetrzymywane i transportowane w temp. od +4oC do +10oC, jednak nie dłużej niż 10 godzin.
W celu zwiększenia skuteczności badania mikroskopowego zaleca się trzykrotne pobranie i badanie kału. Kał powinien być pobrany w okresie 10 dni w odstępach 2-3 dniowych, co podnosi prawdopodobieństwo wykrycia pasożytów, zwłaszcza cyst pierwotniaków, które wydalane są nieregularnie. U osób powracających z tropików zaleca się dodatkowo jednokrotne pobranie po prowokacji środkami przeczyszczającymi.
Postacie dojrzałe (Enterobius vermicularis, Ascaris lumbricoides) lub fragmenty helmintów (np. człony tasiemca) należy umieścić w pojemniku z niewielką ilością wody i przechowywać w temperaturze pokojowej. Materiał należy dostarczyć do laboratorium w ciągu 24 godzin.
Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy
« Wróć do listy terminów
