Przeciwciała przeciwjądrowe (ANA, ang. anti-nuclear antibodies) swoją nazwą obejmują heterogenną grupę przeciwciał skierowanych przeciw stałym i rozpuszczalnym antygenom zlokalizowanym w obrębie komórki. Stanowią istotny element rozpoznania i klasyfikacji układowych chorób tkanki łącznej. Należą do przeciwciał IgG.
Do przeciwciał przeciwjądrowych zalicza się przeciwciała przeciw DNA, histonom, centromerom, nukleosomom, rybosomom, cyklinom i przeciwciała przeciw rozpuszczalnym antygenom jądra komórkowego (ENA).
Oceny swoistości wykrytych przeciwciał ANA dokonuje się z wykorzystaniem metody ELISA lub immunoblot (badanie ANA 3).
W skład panelu ANA 3 oferowanym przez nasze laboratorium wchodzą:
- Ro/SS-A 52 – występują w wielu chorobach reumatycznych m.in. toczniu rumieniowatym układowym (TRU), toczniu skórnym, zespole Sjögrena, twardzinie układowej, zapaleniach mięśni, wrodzonym bloku serca oraz autoimmunologicznych chorobach wątroby jak pierwotna żółciowa marskość wątroby i autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
- La/SS-B – występują niemal wyłącznie u kobiet z zespołem Sjögrena (80%), a także chorych na toczeń rumieniowaty układowy (TRU), (10-20%). Obecność tych przeciwciał we krwi matki jest silnie związana z rozwojem tocznia noworodkowego i bloku przedsionkowo-komorowego.
- CENP-B – występują u 20-30% chorych na twardzinę układową. Uważa się je za swoiste dla twardziny układowej typu limited – występują u 60 -80% chorych z tą postacią. Rzadko są obecne u chorych z postacią uogólnioną twardziny (2-5%). W niskich mianach są obecne w RZS, toczniu, czy zespole Sjögrena.
- Scl-70 – charakterystyczne dla twardziny układowej w postaci uogólnionej
- dsDNA – charakterystyczne dla tocznia rumieniowatego trzewnego (SLE), a w szczególności ciężkiej jego postaci, przebiegającej z zajęciem nerek
- Jo-1 – charakterystyczne dla zapalenia wielomięśniowego oraz zapalenia skórno-mięśniowego
- MPO – związane głównie z występowaniem zapaleń małych naczyń, sklasyfikowanych jako MPA (mikroskopowe zapalenie naczyń) i EGPA (eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń )
- PR3 – związane głównie z występowaniem zapaleń naczyń, sklasyfikowanych jako GPA (ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń)
- AMA M2 – występują u 96% chorych na pierwotną żółciową marskości wątroby. W niższych mianach mogą być wykrywane w innych przewlekłych schorzeniach wątroby w 30% przypadków, a także w postępującej twardzinie układowej w 7-25% przypadków
- LC 1 – występują u ponad 50% pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby typ II (AIH typ 2)
- LKM 1 – występują w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby typ II (AIH typ 2)
- PM/Scl 100 – charakterystyczne dla zespołu nakładania, zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego, Mogą także występować u chorych na twardzinę układową.
- SRP 54 – występują u 4% chorych z najcięższą postacią zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego
- SP 100 – występują w pierwotnym zapaleniu dróg żółciowych (PBC)
- Gp 210 – występują w pierwotnym zapaleniu dróg żółciowych (PBC)
- Ku – występują w pierwotnej żółciowej marskości wątroby, toczniu rumieniowatym układowym (TRU) oraz zapaleniu skórno-mięśniowym i wielomięśniowym
- Sm – charakterystyczne dla twardziny układowej, tocznia rumieniowatego układowego (TRU)
- U1-snRNP – w wysokich mianach występują w mieszanej chorobie tkanki łącznej (MCTD) u 95-100% pacjentów. Mogą być także obecne u 30-40% chorych na TRU, oraz pacjentów z RZS i zespołem Sjögrena
U chorych na RZS ANA występują zwykle w niskich mianach i najczęściej są to przeciwciała anty-Ro/SS-A i anty-La/SS-B, rzadziej przeciwciała antycentromerowe. Wykazano, że obecność ANA może predysponować do wystąpienia zespołu Sjögrena u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów.
Przeciwciała przeciwjądrowe wykorzystywane są głównie w diagnostyce różnicowej z innymi chorobami układowymi tkanki łącznej przebiegającymi z zapaleniem stawów. Ponadto przeciwciała ANA można wykryć również w innych chorobach autoimmunologicznych, takich, jak pierwotna żółciowa marskość wątroby (przeciwciała SS-A/Ro), czy autoimmunologiczne zapalenie wątroby (przeciwciała SS-A/Ro), a także w okresie ciąży lub u członków rodzin chorych na choroby reumatyczne. Przeciwciała ANA mogą występować również w ni- skich mianach u zdrowej populacji w 8%, zaś u dzieci w 15%. Ich miana są wyższe u kobiet i wzrastają wraz z wiekiem. ANA w niskim mianie występują także u chorych na infekcję wirusową lub bakteryjną, oraz u osób z chorobami rozrostowymi układu krwiotwórczego.
Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można się zgłaszać cały dzień.
Ciąża oraz leki np. immunoglobuliny, inhibitory TNFα mogą indukować wytwarzanie przeciwciał ANA.
Czas oczekiwania na wynik: 2 dni robocze
