Testosteron

Testosteron jest steroidowym hormonem płciowym należącym do androgenów. Produkowany jest głównie przez komórki śródmiąższowe Leydiga jader u mężczyzn, a jego wytwarzanie pozostaje pod kontrolą hormonu LH. W niewielkich ilościach jego produkcja zachodzi w korze nadnerczy, jajniku i łożysku.

We krwi występuje w postaci wolnej (1-4%), związanej z albuminami (mniej niż 44%) oraz związanej z białkiem transportowym SHBG (ok. 55%). Za biodostępny  (BAT), uważa się testosteron wolny oraz związany z albuminami.

Jego stężenie fizjologicznie wzrasta w okresie dojrzewania  oraz podczas intensywnego wysiłku fizycznego i spada wraz z wiekiem.

U dorosłych mężczyzn hormon ten zapewnia prawidłowy popęd płciowy, wpływa na zachowania i czynności seksualne (erekcja i płodność) oraz utrzymuje masę mięśniową i kostną.

Testosteron  znalazł zastosowanie w diagnostyce niepłodności, obniżonego libido, zaburzeń erekcji, braku owłosienia na twarzy i ciele, obniżonej masy mięśniowej i występowania ginekomastii.

Obniżone stężenie tego hormonu u mężczyzn może wskazywać na zaburzenia  jego syntezy w jądrach. Może ona być spowodowana wadami rozwojowymi jąder albo ich uszkodzeniem w wyniku infekcji wirusowych (świnka), urazów mechanicznych czy chorób autoimmunologicznych.

Podwyższone stężenie testosteronu u mężczyzn  może wskazywać na guzy jądra bądź nadnerczy. Może również występować w nadczynności tarczycy, wrodzonym przeroście nadnerczy bądź przy stosowaniu androgenów.

Testosteron u kobiet

Testosteron u kobiet  w 50 – 60 % pochodzi z obwodowego metabolizmu  androstendionu, a w małych ilościach produkowany jest przez jajniki, nadnercza i łożysko. Jego stężenie w surowicy jest dziesięciokrotnie niższe niż u mężczyzn. W krwi kobiet większa część hormonu (ok. 98%) związana jest z SHBG i albuminą, niewielka ilość (ok. 2%) pozostaje w postaci niezwiązanej-biologicznie aktywnej. Poziom testosteronu oznacza się w przypadku występowania nieregularnych miesiączek lub ich braku, trudności z zajściem w ciążę, pojawienia się nadmiernego owłosienia na twarzy i ciele oraz łysienia typu męskiego. Jego podwyższone stężenie może występować w przypadku guzów jajnika bądź nadnerczy, przewlekłym braku jajeczkowania oraz w zespole policystycznych jajników. Stężenie testosteronu zmienia się podczas cyklu miesięcznego. Zmniejszone stężenie hormonu stwierdza się w przypadku niewydolności jajników, przed pokwitaniem i w okresie pomenopauzalnym oraz w anoreksji.

Obrazek pochodzi z Wikimedia Commons, autor: Thomas Steiner, tłumaczenie: Michał Komorniczak

Poziom hormonów płciowych u kobiet jest zależny od fazy cyklu miesiączkowego. W związku z tym  badanie ich poziomu należy wykonać w odpowiedniej fazie cyklu:

• W fazie folikularnej (między 2. a 5. d.c.) zaleca się oznaczenie FSH, LH, Estradiolu, PRL, DHEA, DHEA-S, Testosteronu, 17-OH progesteronu i Androstendionu
• W fazie okołoowulacyjnej (tj. między 12. a 14. d.c. przy 28-dniowych cyklach lub 12-14 dni przed spodziewaną miesiączką w pozostałych przypadkach) zaleca się oznaczenie FSH, LH i Estradiolu przy monitorowaniu owulacji
• W fazie lutealnej (tj. ok. 21. d.c. przy 28-dniowych cyklach, lub ok. 7 dni przed spodziewaną miesiączką w pozostałych przypadkach) przeprowadza się badanie poziomu Progesteronu i 17-OH progesteronu

Testosteron u chłopców

Testosteron odpowiedzialny jest za różnicowanie organów płciowych w życiu płodowym oraz  rozwój drugorzędowych cech płciowych (powiększenie członka, rozwój owłosienia, wzrost masy mięśniowej, obniżenie barwy głosu) i rozpoczęcie produkcji plemników w okresie pokwitania.

Badanie poziomu testosteronu wykonuje się w przypadku wystąpienia objawów opóźnionego bądź przedwczesnego dojrzewania u chłopców.

Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie należy się zgłosić miedzy 7:00 a 10:00 rano ze względu na dobowy rytm wydzielania hormonu. Oznaczenie testosteronu kobiety powinny wykonywać na początku cyklu miesięcznego (między 2. a 5. d.c.), chyba że lekarz zaleci inaczej.

Niektóre leki, w tym androgeny i steroidy mogą obniżać stężenie testosteronu. Terapia estrogenowa u kobiet oraz leki przeciwdrgawkowe, barbiturany i  klomifen  mogą podwyższać stężenie testosteronu. Podczas rejestracji na badanie należy poinformować o stosowanych lekach i preparatach farmaceutycznych.

Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy