Krztusiec - narastający kryzys epidemiologiczny
Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną układu oddechowego, wywołaną przez Gram‐ujemną bakterię Bordetella pertussis. Jedynym poznanym gospodarzem tej bakterii jest człowiek. Krztusiec jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób – ryzyko zachorowania osoby wrażliwej na zachorowanie po bezpośrednim kontakcie z chorym wynosi 80%-100%. Przebyte zakażenie oraz szczepienie ochronne nie zapewnia odporności przeciw pałeczkom B. pertussis na całe życie – odporność zmniejsza się wraz z czasem upływającym od zakończenia cyklu szczepień obowiązkowych lub naturalnego przechorowania choroby.
Pomimo stosowania szczepień ochronnych, w ostatnim czasie epidemiolodzy obserwują niepokojący wzrost transmisji zakażeń dróg oddechowych pałeczką krztuśca, czyli Bordetella pertussis.
Jak może dojść do zakażenia?
Krztusiec jest wyjątkowo zakaźny, a ryzyko zakażenia u osób nieszczepionych (lub szczepionych wiele lat temu) po bezpośrednim kontakcie z chorym wynosi 80%-100%. Do transmisji zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową (przede wszystkim podczas kaszlu i kichania), co sprzyja rozprzestrzenianiu się drobnoustroju wśród członków jednej rodziny, a także epidemicznie w skupiskach dzieci (szkoły, przedszkola, domy dziecka). Okres wylęgania zwykle wynosi 7-10 dni.
Jakie są objawy zakażenia?
Krztusiec (koklusz) jest ostrą, bakteryjną chorobą górnych dróg oddechowych, przebiegającą z uporczywym, długotrwałym, napadowym kaszlem z charakterystycznym pianiem. Obraz kliniczny uzależniony jest od: wieku dziecka, u którego doszło do zakażenia Bordetella pertussis, płci oraz stopnia uodpornienia. U niemowląt i dzieci nieszczepionych choroba przebiega w charakterystycznych trzech fazach, trwających 6‐8 tygodni:
- okres nieżytowy – zwykle trwa 2 tygodnie. W tym czasie mogą wystąpić objawy takie jak:nieżyt nosa z obfitą wydzieliną, suchy kaszel, niekiedy zapalenie spojówek, osłabienie. Jest to czas najwyższej zakaźności chorego.
- okres kaszlu napadowego– zwykle trwa 2-4 tygodnie. Suchy kaszel nabiera charakteru wilgotnego, zwiększa swoje nasilenie i częstość, prowokuje wymioty. Po napadzie następuje głęboki wdech, który przypomina pianie (gasp) z powodu gwałtownego przepływu powietrza przez zwężoną krtań. Dziecko sinieje, mogą pojawiać się wybroczyny na twarzy, przekrwienie spojówek, a nawet bezdech. Napady kaszlu najczęściej zdarzają się w nocy.
- okres rekonwalescencji – zwykle trwa kilka tygodni. W tym czasie obserwuje się stopniową poprawę stanu ogólnego z coraz łagodniejszymi napadami kaszlu.
Obraz kliniczny krztuśca u młodzieży i osób dorosłych może być znacznie złagodzony w porównaniu z występującym u niemowląt i dzieci nieszczepionych. Najczęściej ma przebieg atypowy, a jedynym objawem może być przedłużający się kaszel.
Diagnostyka laboratoryjna Krztuśca
Według Światowej Organizacji Zdrowia zachorowanie na krztusiec należy rozpoznać u osoby z kaszlem trwającym powyżej dwóch tygodni, u której obserwuje się co najmniej jeden z następujących objawów: napadowość kaszlu, pianie związane z kaszlem lub wymioty, występujące po ataku. Stwierdzenie typowego przebiegu choroby u pacjenta, który miał kontakt z chorym na krztusiec potwierdzony laboratoryjnie, nie wymaga diagnostyki i jest równoznaczne z pewnym rozpoznaniem. W innym przypadku rozpoznanie powinno być potwierdzone jedną z niżej wymienionych metod diagnostycznych:
- Hodowla bakterii Bordetella pertussis – złoty standard w diagnostyce krztuśca. Metoda cechująca się 100% swoistością, ale niską czułością (15‐58%).
- Wykrycie genomu bakterii Bordetella pertussis przy użyciu PCR – metoda bardzo kosztowna.
- Badania serologiczne – najbardziej dostępna metoda. Polega na oznaczeniu swoistych przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej lub hemaglutyninie włókienkowej. W tym celu wykorzystuje się testy immunoenzymatyczne ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay test) lub testy panelowe Western-blot. Potwierdzenie krztuśca za pomocą badań serologicznych jest najbardziej prawdopodobne u dzieci, młodzieży i osób dorosłych, u których kaszel kaszel utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami badaniami serologicznymi „pierwszego wyboru” są testy wykrywające przeciwciała przeciwko toksynie krztuścowej (PT, ang. pertussis toxin) w klasie IgG. W przypadku wątpliwych wyników badań w kierunku przeciwciał anty-PT IgG zaleca się wykonanie oznaczenia przeciwciał anty-PT w klasie IgA. Należy jednak pamiętać, że serodiagnostyka w klasie IgA jest nieprzydatna u dzieci poniżej 2 roku życia, ponieważ u tak małych dzieci przeciwciała w klasie IgA nie są wytwarzane lub są wytwarzane w bardzo małych ilościach, co może skutkować otrzymaniem wyniku fałszywie ujemnego.
Przeciwciała w klasie IgG
Ich obecność stwierdza się:
- w przebiegającym lub przebytym zakażeniu
- po szczepieniu ochronnym
- u dzieci do 6. miesiąca życia-przeciwciała te są przeciwciałami matczynymi
W przebiegu choroby wzrost poziomu swoistych dla Bordetella pertussis przeciwciał w klasie IgG rozpoczyna się w okresie kaszlu napadowego, osiągając swoje najwyższe stężenie po 6-8 tygodniach. Przeciwciała w klasie IgG mogą być wykrywane przez wiele lat po przechorowaniu lub szczepieniu ochronnym. W związku z tym dodatni pojedynczy wynik badania serologicznego może sugerować zakażenie tylko u osób nieszczepionych lub u tych, którzy byli szczepieni przed wieloma lat. Problemem serodiagnostyki u szczepionych jest konieczność odróżnienia istniejących przeciwciał poszczepiennych od przeciwciał powstających w trakcie aktualnego zakażenia. Dlatego ostateczne rozpoznanie ostrego zakażenia drobnoustrojem wymaga udokumentowania znamiennego wzrostu, tj. czterokrotnego, miana swoistych przeciwciał klasy IgG w dwóch próbkach surowicy pobranych w odstępie 3‐5 tygodni.
Przeciwciała w klasie IgA
Przeciwciała IgA powstają w wyniku naturalnego zakażenia, dlatego nawet jednorazowe wykazanie podwyższonego miana w połączeniu z objawami klinicznymi może świadczyć o zakażeniu Bordetella pertussis. Znamienny wzrost przeciwciał IgA uznawany jest za najlepszy swoisty marker aktualnego zakażenia u dzieci szczepionych, u których występuje podwyższony poziom poszczepiennych przeciwciał klasy IgM i IgG. Należy jednak pamiętać, że serodiagnostyka w klasie IgA jest nieprzydatna u dzieci poniżej 2 roku życia, ponieważ u tak małych dzieci przeciwciała w klasie IgA nie są wytwarzane lub są wytwarzane w bardzo małych ilościach, co może skutkować otrzymaniem wyniku fałszywie ujemnego.
W przebiegu choroby wzrost poziomu swoistych dla Bordetella pertussis przeciwciał w klasie IgA rozpoczyna się w okresie kaszlu napadowego. Przeciwciała te utrzymują się przez 4-6 miesiący, po czym zanikają.
Nowość w ofercie Laboratorium MEDICA
Laboratorium MEDICA w swojej ofercie posiada test jakościowy typu immunoblot EUROLINE Bordetella pertussis, który umożliwia diagnostykę przeciwciał w klasie IgA lub IgG przeciwko trzem antygenom bakterii:
- toksynie krztuścowej (PT),
- hemaglutyninie włókienkowej (FHA)
- toksynie cyklazy adenylanowej (ACT)
Test ten stanowi pomocne narzędzie w diagnostyce krztuśca oraz różnicowaniu odpowiedzi immunologicznej pomiędzy szczepieniem a naturalnym zakażeniem.
Jak należy przygotować się do badania?
Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjent nie musi być na czczo. Do badania potrzebna jest próbka krwi, którą można pobrać w godzinach pracy laboratorium.
Jaki jest czas oczekiwania na wynik?
- wynik jest dostępny tego samego dnia, jeśli materiał do badania zostanie pobrany od poniedziałku do piątku w godzinach 6:30-10:30.
- w przypadku pobrania materiału w godzinach popołudniowych lub w sobotę, wynik będzie dostępny w następnym dniu roboczym.
