Diagnostyka molekularna alergii – testy diagnostyczne na miarę XXI wieku

czwartek, 14 cze 2018 |

Osiągnięcia współczesnej medycyny pozwalają na zupełnie nowe spojrzenie na alergeny i powiązane z nimi uczulenie. Wykorzystanie biologii molekularnej w diagnostyce chorób alergologicznych przyczyniło się do opracowania metod diagnostycznych na miarę nowego stulecia. Molekularna  (komponentowa) diagnostyka alergii (CRD – Component Resolved Diagnostics) to całkowicie nowe podejście do tematu rozpoznawania przyczyn wywołujących alergię. Klasyczne metody diagnostyczne oparte są na naturalnych pełnych ekstraktach alergenowych, które umożliwiają zidentyfikowanie źródła alergii, np. pyłek brzozy, tymotki łąkowej, orzeszki ziemne. Jednak nie pozwalają na określenie, przeciwko której składowej alergenu (tzw. komponencie) produkowane są przeciwciała. Obecnie stwierdzenie  uczulenia na jakiś alergen jest niewystarczające, szczególnie w przypadku diagnostyki alergii pokarmowej oraz anafilaksji po pokarmach i po wysiłku. Molekularne testy alergologiczne oparte na komponentach alergenowych pozwalają precyzyjnie ustalić, które białka ze źródła alergenu są rzeczywistą przyczyną objawów alergicznych, które leżą u podstaw reakcji krzyżowych z innymi alergenami, a które w ogóle nie wpływają na stymulację naszego układu immunologicznego. Dzięki temu możliwe jest określenie indywidualnego profilu uczulenia. 

Podstawą opracowania testów molekularnych było poznanie właściwości i budowy poszczególnych alergenów. Każdy alergen składa się z różnych białek tzw. molekuł alergenowych, które są zdolne do wywołania uczulenia. Każda molekuła zawiera wiele epitopów, które można podzielić na:

  • epitopy specyficzne dla jednego gatunku – odpowiedzialne za pierwotne uczulenie
  • epitopy o strukturze aminokwasowej identycznej do epitopów pochodzących z różnych gatunków – odpowiedzialne za reakcje krzyżowe

Czym są reakcje krzyżowe?

Do reakcji krzyżowej dochodzi, gdy przeciwciała klasy IgE wyprodukowane przez nasz układ immunologiczny przeciwko konkretnemu alergenowi (np. pyłkowi brzozy) są w stanie rozpoznać i połączyć się z alergenem o zbliżonej budowie pochodzącym z innego źródła (np. orzeszkiem ziemnym) i wyzwolić kaskadę reakcji alergicznych. Reaktywność krzyżowa przeciwciał może mieć dla pacjenta różne konsekwencje: od takich, które w ogóle nie wywołają objawów klinicznych (będą jedynie wypływać na wynik testów), poprzez objawy kliniczne słabsze niż w przypadku pierwotnej alergii, aż do tak samo silnych, jak u pacjentów z pierwotną reakcją alergiczną. Należy tu zaznaczyć, że alergia krzyżowa to nie to samo co alergia na wiele alergenów – tutaj względem poszczególnych alergenów zostały niezależnie wyprodukowane przeciwciała będące przyczyną alergii. 

Czym są tzw. panalergeny?

Alergeny o podobnej lub identycznej budowie, odpowiedzialne za wywołanie reakcji krzyżowych nazywamy panalergenami. Jest to niejednorodna grupa białek, występująca w kilkunastu różnych źródłach pochodzenia. Wykazują różny stopień oporności  na działanie enzymów trawiennych i temperatury (gotowanie, pieczenie, smażenie) – jedne pod wpływem działania tych czynników zmniejszają swoje właściwości alergizujące a inne nie. Rozróżniamy kilka rodzin takich białek, najważniejsze z nich to:

Nowoczesna diagnostyka molekularna alergii dostępna w NZOZ Medica

Laboratorium Medica poszerzyło swoją ofertę o nowe panele alergiczne oparte na komponentach alergenowych. Panele powstały dzięki wykorzystaniu technik inżynierii genetycznej, które umożliwiły otrzymywanie alergenów rekombinowanych oraz komponentów aleregnowych. Pozwalają one wykryć nie tylko rodzaj alergenu, ale również konkretne białko lub jego fragment, na które pacjent jest uczulony, a także określić indywidualny profil uczuleniowy pacjenta. Ponadto umożliwiają precyzyjne dobranie składu alergenowego szczepionki w celu przeprowadzenia immunoterapii swoistej, indywidualną ocenę ryzyka wystąpienia objawów alergicznych oraz rozróżnienie uczulenia pierwotnego od objawów wywołanych reakcją krzyżową. 

Panel Mleko plus gluten

Panel ten został stworzony do diagnostyki z krwi alergii pokarmowej na białka mleka krowiego oraz gluten, monitorowania rozwoju tolerancji i wprowadzania zaleceń dietetycznych dla potrzeb konkretnego pacjenta, co w konsekwencji, wpływa na poprawę jakości życia alergików. W jego skład wchodzi pełen ekstrakt mleka, 4 najważniejsze oczyszczone białka mleka oraz gluten.

  • Uczulenie na kazeinę – może wiązać się z wysokim ryzykiem manifestacji objawów po spożyciu mleka oraz produktów mlecznych pod każdą postacią (świeże i gotowane), a także produktów spożywczych zawierających kazeinę jako dodatek (m.in.: czekolada, wędliny, chipsy). Kazeina jest najczęstszym alergenem mleka, na który uczulają się dzieci.
  • Uczulenie na białka serwatkowe (alfa-laktoalbumina, beta-laktoglobulina, BSA) – może wiązać się z wysokim ryzykiem manifestacji objawów po spożyciu świeżego mleka i niegotowanych produktów mlecznych. Ponadto uczulenie na BSA może być przyczyną rozwoju alergii na mięso wołowe. Pacjenci u których wykryto uczulenie na białka serwatkowe mogą tolerować gotowane mleko i przetworzone termicznie produkty mleczne.

Spektrum objawów alergii na białka mleka krowiego jest bardzo szerokie. Często są to reakcje pokarmowe (biegunki, zaparcia, wymioty, wzdęcia, bóle brzucha), a także zmiany skórne takie jak pokrzywka, świąd czy zaostrzenie zmian atopowych.

Panel jest szczególnie dedykowany do diagnostyki dzieci poniżej 5. roku życia oraz osób dorosłych podejrzewających u siebie uczulenie na mleko krowie oraz wykonujących diagnostykę różnicową z nietolerancją laktozy.

Panel Komponenty jaja kurzego

Panel ten został stworzony do diagnostyki z krwi alergii pokarmowej na białka jaja kurzego, monitorowania rozwoju tolerancji i wprowadzania zaleceń dietetycznych dla potrzeb konkretnego pacjenta, co w konsekwencji, wpływa na poprawę jakości życia alergików. W jego skład wchodzi pełen ekstrakt białka i żółtka jaja kurzego oraz 4 najważniejsze oczyszczone białka.

  • uczulenie na owomukoid – stanowi marker tolerancji na jajko kurze. Uczulenie na owomukoid może wiązać się z wysokim ryzyko alergii na jajko kurze pod każdą postacią (świeże, gotowane czy w wypiekach). Nawet jego znikome ilości mogą wywołać reakcję alergiczną. Wysokie stężenie IgE swoistego dla tego epitopu jest charakterystyczne dla uporczywej alergii i wskazuje na ryzyko przetrwałej alergii na jajko kurze.
  • uczulenie na owoalbuminę, konalbuminę i lizozym – może wskazywać na ryzyko manifestacji objawów po spożyciu świeżego lub nieznacznie podgrzanego jajka. Pacjenci u których wykryto uczulenie na te białka mogą tolerować jajko kurze poddane intensywnej obróbce cieplnej (np. pieczone ciasta, gotowane jajko).

Jajo kurze to źródło wysokowartościowych białek i ważnych witamin. Jest podstawowym składnikiem odżywczym diety, ale też drugą co do częstości przyczyną alergii pokarmowej u dzieci. Objawy alergiczne mogą wystąpić już po niewielkiej ilości spożytego jajka. Często są to reakcje pokarmowe (bóle brzucha, wymioty), a także zmiany skórne, takie jak pokrzywka, świąd czy zaostrzenie zmian atopowych. Ponadto jajo kurze może być czynnikiem rekacji anafilaktycznych, które stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

Panel jest szczególnie dedykowany do diagnostyki dzieci poniżej 5. roku życia oraz osób dorosłych podejrzewających u siebie uczulenie na białka jaja kurzego.

Panel Rekombinanty pyłków

Panel stworzony do pogłębienia diagnostyki u pacjentów kwalifikowanych do rozpoczęcia immunoterapii swoistej (odczulania) na pyłki drzew i traw. W skład panelu wchodzą komponenty pyłu brzozy i tymotki łąkowej.

Alergia na pyłek tymotki łąkowej jest najczęstszą przyczyną alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek. rPhl p1 i rPhl p5 to główne epitopy alergenu tymotki łąkowej, odpowiedzialne za wystąpienie objawów klinicznych u pacjentów. Wysokie stężenie IgE swoistego dla rPhl p1 i rPhl p5 jest wskazaniem do zastosowania odczulania na tymotkę łąkową. Pacjenci, u których wykryto swoiste przeciwciała IgE wobec tych dwóch epitopów zdecydowanie lepiej odpowiadają na immunoterapię swoistą (odczulanie) w porównaniu do pacjentów, którzy nie są na nie uczuleni.

Pyłek brzozy jest główną przyczyną wiosennej alergii wziewnej w Europie. Głównym alergenem pyłku brzozy jest rBet v1, który odpowiada za wystąpienie objawów klinicznych. Wysokie stężenie IgE swoistego dla tego epitopu jest wskazaniem do zastosowania odczulania na pyłek brzozy. Pacjenci, u których wykryto swoiste przeciwciała IgE wobec rBet v1 zdecydowanie lepiej odpowiadają na immunoterapię swoistą (odczulanie) w porównaniu do pacjentów, którzy nie są na niego uczuleni. Ponadto zaobserwowano, że ci pacjenci zgłaszają często objawy alergii po kontakcie z innymi alergenami o podobnej budowie

Panel Rekombinanty roztocze kurzu domowego

Panel stworzony do pogłębienia diagnostyki u pacjentów kwalifikowanych do rozpoczęcia immunoterapii na roztocze kurzu domowego.

Dwa gatunki roztoczy kurzu domowego D. pteronyssinus i D. farinae stanowią główne źródło białek uczulających, które są odpowiedzialne za choroby alergiczne u ludzi, takie jak przewlekły nieżyt nosa, astmę oskrzelową oraz atopowe zapalenie skóry. Alergia na roztocza kurzu domowego jest „alergią całoroczną”. Jednak obserwuje się zaostrzenie objawów choroby w nocy i nad ranem (roztocza bardzo chętnie bytują w pościeli) oraz w okresie jesienno-zimowym (w sezonie ogrzewania mieszkań). Uruchomienie centralnego ogrzewania w budynkach powoduje unoszenie kurzu wraz z podgrzanym powietrzem, co daje korzystne warunki do ekspozycji na nagromadzony alergen. Pacjenci uczuleni na roztocze kurzu domowego zgłaszają bardzo charakterystyczne dolegliwości w wywiadzie lekarskim, tj.:

  • objawy pojawiające się podczas sprzątania mieszkania
  • nocne nasilenie dolegliwości
  • znaczne uczucie blokady nosa rano, po przebudzeniu się
  • początek dolegliwości w okresie znacznego ochłodzenia jesiennego, zamykania okien i włączania ogrzewania mieszkań

Der p 1

Der p 1 jest proteazą cysteinową. Należy do alergenów głównych roztocza gatunku Dermatophagoides pteronyssinus. Wykazuje reaktywność krzyżową z Der f 1, będącym alergenem głównym Dermatophagoides farinae. Alergen występuje głównie w drobinach kału roztoczy, w mniejszej ilości gromadzony jest w ciałach stawonogów oraz ich oskórku. Uczulenie na Der p 1 stwierdzono u 74% pacjentów z alergią na roztocza kurzu domowego (ang. house dust mites, HDM). Pacjenci u których zdiagnozowano alergię na Der p 1 mają zwiększone ryzyko wystąpienia objawów astmy. Oznaczenie reaktywności IgE w stosunku do Der p1 umożliwia dobór optymalnej immunoterapii swoistej. W przypadku braku reaktywności IgE w stosunku do Der p1 nie rekomenduje się przeprowadzać odczulania pacjenta pełnymi ekstraktami alergenów.

Der p 2

Der p 2 jest alergenem głównym roztocza gatunku Dermatophagoides pteronyssinus. Wykazuje reaktywność krzyżową z Der f 2, będącym alergenem głównym Dermatophagoides farinae. Alergen występuje w ciałach roztoczy. Uczulenie na Der p 2 stwierdzono u 80% pacjentów z alergią na roztocza kurzu domowego (ang. house dust mites, HDM). Oznaczenie reaktywności IgE w stosunku do Der p 2 umożliwia dobór optymalnej immunoterapii swoistej.  W przypadku braku reaktywności IgE w stosunku do Der p 2 nie rekomenduje się przeprowadzać odczulania pacjenta pełnymi ekstraktami alergenów.

Der p 10

Der p 10 to alergen pomniejszy roztocza gatunku Dermatophagoides pteronyssinus. Jest tropomiozyną, odporną na działanie temperatury i enzymów trawiennych. Uczulenie na Der p 10 może wiązać się z wystąpieniem u pacjenta silnych, zagrażających życiu rekacji anafilaktycznych w wyniku rekacji krzyżowej z tropomiozyną owoców morza (szczególnie krewetek, krabów i homarów), tilapii, ślimaków, nicieni Anisakis (sushi). Nadwrażliwość na Der p 10 stwierdzono u 18% pacjentów z alergią na roztocza kurzu domowego (ang. house dust mites, HDM).

Der p 23

Der p 23 jest alergenem głównym roztocza gatunku Dermatophagoides pteronyssinus. Alergen występuje głównie w drobinach kału roztoczy. Uczulenie na Der p 23 stwierdzono u 74% pacjentów z alergią na roztocza kurzu domowego (ang. house dust mites, HDM). Badania przeprowadzone przez Posa i wsp. wskazują, że alergen ten jest istotny klinicznie dla rozwijającej się astmy w młodym wieku.

 

Panel Rekombinanty orzech ziemny

Panel ten został stworzony do diagnostyki z krwi alergii pokarmowej na białka zawarte w orzeszkach ziemnych. W jego skład wchodzą pojedyncze oczyszczone komponenty alergenów dla:

Orzeszków ziemnych:

  • uczulenie na: Ara h1, Ara h2, Ara h3, Ara h6, Ara h8, Ara h9 – może być związane z wysokim ryzykiem silnych reakcji alergicznych (np. anafilaksji) po spożyciu nawet śladowych ilości orzeszków ziemnych. Białka te należą do rodzin białek odpornych na działanie wysokich temperatur

 

Test ALEX2 – ALLERGY EXPLORER

Jest to innowacyjny ilościowy test diagnostyczny in vitro służący do oznaczania swoistych immunoglobulin E wobec 120 ekstraktów i ponad 170 molekuł alergenowych pochodzących z różnych źródeł. Test ALEX2 oparty jest na zgłoszonej do opatentowania technologii nanocząsteczek, na których prezentowane są poszczególne alergeny tworząc makroskopową macierz. Analiza wyników testu jest wykonywana przy pomocy nowoczesnych technologii informatycznych. Panel ten został stworzony do diagnostyki z krwi alergii pokarmowej oraz wziewnej.

Molekularne testy alergiczne to dziś niezbędne narzędzie w diagnostyce chorób alergologicznych. Pozwalają na spersonalizowaną diagnostykę pacjenta z objawami alergii. Ustalenie indywidualnego profilu uczuleniowego umożliwia precyzyjne dobranie składu alergenowego szczepionki w celu przeprowadzenia immunoterapii swoistej. Ponadto testy alergiczne oparte na komponentach alergenowych dają możliwość  rozróżnienia uczulenia pierwotnego od objawów wywołanych reakcją krzyżową, monitorowania rozwoju tolerancji i wprowadzania zaleceń dietetycznych dla potrzeb konkretnego pacjenta, co w konsekwencji, wpływa na poprawę jakości życia alergików. Oferowane przez nasze laboratorium testy do molekularnej diagnostyki alergii mogą być wykonywane w każdym wieku – od niemowląt do starszych osób. Na badanie można zgłaszać się cały dzień. Testy nie wymagają specjalnego przygotowania tj. odstawienia leków czy bycia  na czczo. Więcej szczegółów na temat molekularnej diagnostyki alergii dostępne jest w siedzibie Laboratorium Analiz Medycznych MEDICA.

Wpis powstał dzięki uprzejmości firmy Euroimmun Polska, która udostępniła materiały szkoleniowe wykorzystane w niniejszym tekście.

Newsletter

Newsletter

Zapisz się do Naszej listy kontaktowej, aby raz w tygodniu otrzymywać aktualności z Naszej strony, oraz informacje o najnowszych Promocjach!

Dziękujemy za zapisanie się do Neszego Newslettera!