Insulinooporność
Insulinooporność – do niedawna poza wąskim środowiskiem naukowym i medycznym prawie nikt o niej nie słyszał. Dzisiaj mówi się o niej niemal każdego dnia – mówią o niej lekarze, dietetycy, trenerzy sportowi, psycholodzy. Możemy na jej temat przeczytać na różnych portalach internetowych i blogach. Jednak termin ten bardzo często budzi niepokój wśród pacjentów. Szacuje się, że insulinooporność może występować u 10-30% populacji.
Insulinooporność nie jest chorobą samą w sobie, lecz zaburzeniem metabolicznym, które w konsekwencji prowadzi do stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy. Charakteryzuje się ono zmniejszeniem wrażliwości tkanek na działanie insuliny – hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu glukozy we krwi. Gdy stan ten występuje przewlekle, organizm kompensuje insulinooporność poprzez wydzielenie coraz większych ilości insuliny. Wraz z upływem czasu, wydolność trzustki spada, przez co stężenie glukozy we krwi wzrasta.
Jakie są przyczyny insulinooporności?
Przyczyny insulinooporności nie są do końca poznane. Najnowsze badania wskazują, że za jej rozwój odpowiedzialne są:
- czynniki genetyczne
- czynniki środowiskowe: niezdrowa dieta bogata w tłuszcze i cukry proste, otyłość brzuszna, brak lub niewielka aktywność fizyczna, stres, używki
- współwystępowanie innych chorób
Jakie są objawy insulinooporności?
Jej przebieg może być bezobjawowy, ale może ujawniać się jako różnorodne zaburzenia, takie jak:
- upośledzona tolerancja glukozy
- hipercholesterolemia i hipertriglicerydemia
- otyłość typu brzusznego
- nadciśnienie tętnicze
- zwiększone stężenie kwasu moczowego
- charakterystyczne zmiany skórne (rogowacenie ciemne)
- senność po posiłku
Badania laboratoryjne – jak rozpoznać insulinooporność?
badania podstawowe:
glukoza na czczo + insulina na czczo + HOMA-IR
- Diagnostyka insulinooporności opiera się na wykazaniu zbyt dużej sekrecji insuliny w stosunku do aktualnej glikemii
- Najbardziej powszechną i uznawaną na całym świecie metodą oceny wrażliwości na insulinę jest wskaźnik HOMA-IR (homeostasis model assessment of insulin resistance)
- Wskaźnik HOMA-IR oblicza się według wzoru matematycznego na podstawie stężenia glukozy i insuliny na czczo we krwi pacjenta
- Podwyższony wskaźnik HOMA-IR wskazuje na zbyt dużą ilość insuliny, która wydzieliła się w odpowiedzi na dane stężenie glukozy
- Wskaźnik HOMA-IR umożliwia rozpoznanie insulinooporności i określenie jej stopnia zaawansowania.
- W literaturze naukowej podawane są różne punkty odcięcia wskaźnika HOMA-IR jako kryterium rozpoznania insulinooporności – wskaźnik ten zależy od wielu czynników, m.in. od wieku, płci, rasy czy ilości tkanki tłuszczowej, stąd trudności w określeniu wartości odcięcia HOMA-IR
- U dzieci i młodzieży ze względu na obserwowaną w okresie pokwitania fizjologiczną insulinooporność interpretacja HOMA-IR nie jest tak jednoznaczna – zależna jest od płci i dojrzałości płciowej. W tym celu opracowano siatki centylowe do oceny tego wskaźnika
badania dodatkowe:
- Lipidogram (Cholesterol całkowity + HDL + LDL + Trójglicerydy) – insulinooporność często prowadzi do zaburzeń metabolizmu tłuszczów
- Próby wątrobowe (Bilirubina całkowita + AST + ALT + GGTP) – w trakcie rozwoju insulinooporności dochodzi do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby
- TSH – zaburzenia pracy tarczycy wywierają istotny wpływ na metabolizm glukozy oraz rozwój insulinooporności
- HbA1c – odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi, w okresie około 3 miesięcy poprzedzających oznaczenie
- Kortyzol – hormon ten działa przeciwstawnie do insuliny, dlatego nadmiar kortyzolu może przyczynić się do rozwoju insulinooporności
- Witamina D3 – w literaturze medycznej coraz częściej wskazuje się, że niskie stężenia witaminy D3 w organizmie są niezależnym czynnikiem rozwoju nadwagi i otyłości oraz insulinooporności
leczenie insulinooporności
O ile cukrzycy jako takiej nie da się odwrócić, o tyle insulinooporność jak najbardziej można. Podstawą leczenia insulinooporności jest działanie niefarmakologiczne, czyli odpowiednia dieta (niskokaloryczna, składająca się z produktów o niskim indeksie glikemicznym) oraz aktywność fizyczna (ważne jest, aby wysiłek był podejmowany co 2–3 dni, optymalnie codziennie) stanowiące zasady zdrowego stylu życia. Farmakoterapia jest metodą wspomagającą to postępowanie.
