Miażdżyca jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku stanowiący poważny problem społeczny i medyczny w krajach wysokorozwiniętych. U jej podstaw leży wieloczynnikowy proces, w którym dochodzi do uszkodzenia komórek śródbłonka i powstania stanu zapalnego, a także odkładania się w ścianach naczyń krwionośnych złogów lipidów, aminoglikanów oraz soli wapnia, co w konsekwencji prowadzi do powstania tzw. blaszki miażdżycowej. Blaszka miażdżycowa tworzy się powoli i stopniowo, jednak wraz z jej wzrostem dochodzi do zwężenia światła naczynia krwionośnego i tym samym do zmniejszenia przepływu krwi (niedokrwienia) i niedotlenienia narządów.
Najważniejszymi czynnikami odpowiedzialnymi za powstawanie i rozwój zmian miażdżycowych są: cholesterol, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, wolne rodniki tlenowe, infekcje bakteryjne i wirusowe, podeszły wiek, hiperhomocysteinemia, menopauza, otyłość, brak aktywności fizycznej oraz stres. Miażdżyca zwykle początkowo przebiega bezobjawowo, jednak w późniejszym czasie przeistacza się w poważne schorzenia zagrażające życiu. Może prowadzić do zawału serca, martwicy kończyn dolnych oraz udaru mózgu. Powikłania te stanowią najczęstszą przyczynę zgonów w krajach rozwiniętych.
Profilaktyka chorób spowodowanych miażdżycą
Pierwsze zmiany miażdżycowe mogą pojawić się nawet we wczesnym dzieciństwie, jednak objawy w postaci choroby niedokrwiennej serca, niedokrwienia czy udaru mózgu, dotyczą zazwyczaj osób po 50. roku życia. Miażdżyca jest chorobą nieuleczalną i zdradliwie postępującą. Wczesne rozpoznanie pozwala zahamować rozwój choroby. Zaburzenia lipidowe i procesy zapalne odgrywają kluczową rolę w patogenezie miażdżycy na wszystkich etapach jej powstawania. Związek pomiędzy dyslipidemią a rozwojem miażdżycy oraz choroby niedokrwiennej serca został potwierdzony w praktyce klinicznej.
Kontrola profilu lipidowego, wyliczanie wskaźników lipidowych oraz jednoczesne oznaczanie stężenia hsCRP, lipoproteiny (a), Lp-PLA2 i homocysteiny ma istotną wartość prognostyczną w ocenie ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych. Ze względu na to, iż rozwój miażdżycy zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie, profilaktyka powinna dotyczyć już dzieci i młodzieży, a nie tylko dorosłych. Według Amerykańskiej Akademii Pediatrii pierwszy lipidogram (w tym HDL-C) u dzieci z grupy podwyższonego ryzyka należy wykonać w wieku 2 do 10 lat. Kolejne wykonanie oznaczenia stężenia cholesterolu z frakcjami rekomenduje się ok. 20 roku życia. Każdy mężczyzna powinien wykonać profil lipidowy po ukończeniu 45 lat, natomiast kobieta w ciągu 12 miesięcy po wystąpieniu ostatniej miesiączki, a następnie kontrolować profil lipidowy raz do roku. Ponadto należy pamiętać, że odpowiednia dieta, ograniczenie palenia tytoniu i spożywania używek (alkohol, kofeina) oraz aktywność fizyczna może zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Nowe biomarkery prognostyczne miażdżycy
Na obecnym etapie rozwoju nauk biomedycznych uważa się, że arterioskleroza jest przewlekłą chorobą zapalną dużych i średnich tętnic, która w większości przypadków jest inicjowana i rozwijana pod wpływem hipercholesterolemii. Obecny pogląd na patogenezę miażdżycy sprawił, iż współcześni badacze poszukują nowych nowych biomarkerów pozwalających na jeszcze szybszą i trafniejszą diagnostykę miażdżycy oraz incydentów sercowo-naczyniowych.
Lp-PLA2 (fosfolipaza A2 związana z lipoproteiną)
Lp-PLA2 jest enzymem zapalnym swoistym dla naczyń, wytwarzanym głównie przez makrofagi, limfocyty i komórki piankowate w płytkach miażdżycowych. Krążenie Lp-PLA2 jest ściśle związane z lipoproteinami o niskiej gęstości (LDL). Enzym bierze udział w procesie hydrolizy utlenianionych fosfolipidów związanych z cholesterolem frakcji LDL w błonie wewnętrznej tętnicy, wytwarzając dwa wysoce zapalne mediatory o działaniu prozapalnym i promiażdżycowym. W ten sposób Lp-PLA2 przyspiesza rozwój miażdżycy oraz destabilizację blaszek miażdyżcowych, co w konsekwencji prowadzi do powstawania ostrych zespołów wieńcowych. Wyniki badania Cardiovascular Health Study oraz Prevention of Events with Angiotensin Converting Enzyme wykazały, że badanie poziomu Lp-PLA2 może być doskonałym wskaźnikiem odpowiedzi prozaplanej oraz niezależnym predyktorem choroby sercowo-naczyniowej.
CRP
W ostatnim czasie można znaleźć coraz więcej publikacji na temat związku pomiędzy białkiem C-reaktywnym i procesem aterogenezy. Ma ono pośredni udział na wszystkich etapach powstawania, przebudowy i destrukcji blaszki miażdżycowej. Dowiedziono, że w zmienionych przez proces miażdżycowy naczyniach oraz w obszarach mięśnia sercowego objętych martwicą pozawałową, obecne jest białko C-reaktywne. Ponadto białko CRP może również brać udział w inicjowaniu procesu krzepnięcia krwi. Centers for Disease Control and Prevention i American Heart Association rekomendują białko CRP oznaczane metodą wysokoczułą (hs CRP) jako wskaźnik ryzyka sercowo-naczyniowego. Pacjenci ze stabilną chorobą wieńcową posiadający wyższe stężenie białka C-reaktywnego znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego. U osób z dławicą piersiową niestabilną lub zawałem mięśnia sercowego wysoki poziom CRP koreluje z gorszym rokowaniem oraz ryzykiem powikłań podczas hospitalizacji oraz 6-12 miesięcznej obserwacji.
Homocysteina – „Cholesterol XXI wieku”
Homocysteina jest aminokwasem, którego podwyższone poziomy we krwi pacjentów uważane są za czynnik rozwoju wielu chorób. Szacuje się, że co dziesiąty mieszkaniec Europy ma zbyt wysokie stężenie tego aminokwasu. Homocysteina bierze udział w rozwoju chorób układu krążenia, w tym również udaru mózgu. Należy ona do czynników prozakrzepowych, dlatego jej podwyższone wartości sprzyjają rozwojowi zakrzepicy naczyń żylnych i tętniczych. Homocysteina nazywana jest przez niektórych badaczy „Cholesterolem XXI wieku”
Jak przygotować się do badania?
- Pacjent musi być na czczo
- Na badanie należy zgłosić się rano (7:00-10:00), po wypoczynku nocnym,
- Należy poinformować o stosowanych lekach, ziołach, suplementach diety lub innych środkach farmakologicznych
- Na 24-48h przed planowanym badaniem należy unikać spożywania alkoholu i innych używek
- Na 24-48h przed planowanym badaniem należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego oraz stresu
