Na tropie boreliozy 
i innych chorób odkleszczowych…

Kleszcze są wektorami chorób zakaźnych. W czasie ssania krwi wstrzykują do tkanek żywiciela ślinę, która może zawierać różnorodne drobnoustroje chorobotwórcze – bakterie, wirusy i pierwotniaki. Ryzyko zachorowania na choroby odkleszczowe jest tym większe, im dłużej zakażony kleszcz pasożytuje na skórze człowieka. Kleszcza należy wyciągnąć jak najszybciej i obserwować miejsce ukłucia co najmniej przez miesiąc.

Łagodne zimy i zmiany klimatyczne sprzyjają przetrwaniu i rozmnażaniu kleszczy. Rozwój turystyki oraz zmiana stylu życia na bardziej aktywny i związany z naturą są przyczyną gwałtownego wzrostu zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze. Na pokłucie przez kleszcza jesteśmy narażeni przy najprostszych czynnościach, wykonywanych na łonie natury – prace w ogrodzie, spacer po lesie, jogging w parku czy zabawa na placu zabaw.

Choroby odkleszczowe stanowią obecnie globalny problem zdrowotny, a ich diagnostyka i leczenie stanowią wyzwanie dla współczesnej medycyny.  W Polsce do najczęstszych chorób odkleszczowych u ludzi należą borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – liczba rejestrowanych zachorowań systematycznie wzrasta. Oprócz nich, kleszcze mogą przenosić również inne choroby, takie jak babeszjoza, tularemia, bartonelloza, riketsjozy, anaplazmoza, oraz gorączka Q. 

Pakiet badań w kierunku zakażeń odkleszczowych, znany również jako panel koinfekcji, zawiera badania wykrywające obecność specyficznych przeciwciał drobnoustrojów chorobotwórczych przenoszonych przez kleszcze, takich jak bakterie i pierwotniaki. W przypadku zakażeń odkleszczowych, wczesna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia i uniknięcia powikłań. W pakiecie znajdują się badania:

• p/ciała Babesia IgG  (IIF)
• p/ciała Bartonella henselae IgG
• p/ciała Chlamydia pneumoniae IgG
• p/ciala Ehrlichia/Anaplasma phagocytophilum  IgG i IgM
• p/ciała Mycoplasma pneumonie IgG i IgM
• p/ciała Yersinia enterocolitica IgG

Czas oczekiwania na wynik: 22 dni robocze

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych w przypadku podejrzenia boreliozy podstawą diagnostyki jest obraz kliniczny pacjenta. Jeśli po ukłuciu przez kleszcza pojawi się charakterystyczna zmiana skórna, tzw. rumień wędrujący, możliwe jest rozpoznanie boreliozy z Lyme i podjęcie decyzji o wdrożeniu antybiotykoterapii bez potrzeby wykonywania badań laboratoryjnych. Jednak rumień wędrujący nie pojawia się u każdego pacjenta zakażonego krętkami Borrelia (występuje on u 60-80% pacjentów), a wczesne objawy boreliozy są bardzo często niespecyficzne. W takich przypadkach do potwierdzenia rozpoznania choroby wymagane jest wykonanie badań laboratoryjnych.

Laboratoryjna diagnostyka boreliozy opiera się na wykrywaniu specyficznych przeciwciał wytworzonych przez organizm po kontakcie
z krętkiem Borrelia. Dodatnie wyniki badań laboratoryjnych mogą być podstawą do rozpoznania boreliozy tylko w obecności objawów klinicznych. Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, Europejskie Stowarzyszenie d/s Walki z boreliozą oraz CDC (Centers for Disease Controland Prevention) rekomendują dwuetapową strategię diagnostyki laboratoryjnej boreliozy polegającą na wykryciu specyficznych przeciwciał przeciwko Borrelia klasy IgG i IgM:

Przeciwciała klasy IgM przeciwko antygenowi OspC stanowią kluczowy, wysoce specyficzny marker wczesnej fazy infekcji. W przypadku przeciwciał klasy IgG białkiem o kluczowym znaczeniu jest VlsE oraz antygeny lipidowe, które są wysokospecyficzne (specyficzność sięga 100%) dla zakażeń Borrelia. W ofercie MEDICA test potwierdzający met. Immunoblot charakteryzuje się wysoką swoistością poprzez zastosowanie wysokospecyficznych oraz unikatowych antygenów takich jak: dimeryczne OspCadv  (30% wyższa specyficzność w stosunku do klasycznego rekombinowanego OspC), VlsE oraz antygeny lipidowe. Oferowane przez nas testy pozwalają na szybką i precyzyjną detekcję wszystkich istotnych w diagnostyce boreliozy rodzajów przeciwciał: 14 dla klasy IgG oraz 7 dla klasy IgM.

• Wykonując testy serologiczne w kierunku boreliozy, należy pamiętać, aby nie robić tego bezpośrednio po kontakcie z kleszczem.
  Na badanie powinno się zgłosić się po minimum 4 tygodniach od ugryzienia kleszcza. Wykonanie badań przed upływem tego czasu stwarza ryzyko uzyskania wyniku fałszywie negatywnego (ujemnego).

• Wszystkie dodatnie i graniczne wyniki testów ELISA należy bezwzględnie potwierdzić testem Immunoblot.
• Obecność przeciwciał po zastosowanej antybiotykoterapii nie świadczy o niepowodzeniu leczenia. Leczenie nigdy nie wyeliminuje przeciwciał przeciwko krętkom Borrelia. Przeciwciała (w szczególności klasy IgG) mogą utrzymywać się wiele lat po zakażeniu, czasami nawet przez całe życie i są one naturalną prawidłową odpowiedzią humoralną organizmu. Ewolucję choroby ocenia się na podstawie kryteriów klinicznych, a nie mian przeciwciał.

W Europie wytyczne leczenia boreliozy ustalane są przez towarzystwa naukowe zrzeszające lekarzy zajmujących się chorobami zakaźnymi we współpracy z EUCALB (European Union Concerted Action on Lyme Borreliosis). Celem EUCALB jest tworzenie i uaktualnianie rekomendacji powstających zgodnie z zasadami medycyny opartej na dowodach naukowych. W oparciu o wytyczne EUCALB, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych w 2023 roku opracowało schematy leczenia w poszczególnych postaciach klinicznych boreliozy.

Do najczęściej stosowanych antybiotyków należą: doksycyklina, amoksycylina, cefuroksym, ceftriakson lub cefotaksym. Warto zaznaczyć, że profilaktyczne podanie antybiotyków po ukłuciu przez kleszcza nie jest rekomendowane. Należy je jednak rozważyć w indywidualnych przypadkach mnogiego pokłucia przez kleszcze osoby dorosłej przebywającej w rejonie endemicznym boreliozy, a pochodzącej spoza tego terenu.

Brak jest dowodów naukowych na temat skuteczności stosowania długotrwałej antybiotykoterapii, antybiotykoterapii skojarzonej, przekraczania dawek antybiotyków oraz tzw. pulsacyjnego podawania antybiotyków.

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest poważną chorobą powodowaną przez wirus KZM. Wirus ten atakuje komórki nerwowe w mózgu oraz otaczające go struktury. Najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez pokłucie przez kleszcza i może prowadzić do groźnych powikłań. Na chwilę obecną nie ma dostępnego leku na KZM. Jedynym sposobem zabezpieczenia siebie i swoich bliskich jest profilaktyka, a najlepszą jej formą pozostaje obecnie szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM).

Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można zgłaszać się cały dzień, w godzinach pracy laboratorium.