Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)…
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec) jest jedną z najczęściej występujących chorób autoimmunologicznych. Szacuje się, że cierpi na nią 1-2% światowej populacji, z czego aż 75% stanowią kobiety. Charakteryzuje się chronicznym zapaleniem błony maziowej stawów, rozprzestrzeniającym się symetrycznie od drobnych do większych stawów.
Nieleczona choroba prowadzi do nieodwracalnego zniszczenia stawów i zajęcia tkanek miękkich, a w konsekwencji do niepełnosprawności, kalectwa i przedwczesnej śmierci, głównie związanej ze zwiększonym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą nieuleczalną, lecz wczesne rozpoznanie pozwala zmniejszyć jej skutki. Laboratorium MEDICA w swojej ofercie posiada nowoczesne badania z surowicy krwi, które znacznie ułatwiają diagnostykę RZS na wczesnym etapie.
Jakie są objawy RZS?
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą bardzo podstępną. Zwykle mija kilka miesięcy, zanim objawy choroby będą na tyle dokuczliwe, że pacjent zgłosi się do lekarza. Pierwsze symptomy RZS zwykle pojawiają się symetrycznie po obu stronach ciała i najczęściej dotyczą drobnych stawów rąk i stóp. Wraz z postępem choroby atakowane są inne stawy. U pacjentów pojawia się:
- ból i sztywność stawów (charakterystyczna jest sztywność poranna, która w RZS trwa zwykle ponad godzinę)
- obrzęk stawów
- tkliwość stawu na ucisk (charakterystyczny bolesny uścisk dłoni przy podawaniu ręki)
- ograniczenie ruchomości (chory staw powoli traci zdolność do wykonywania pełnego zakresu ruchów)
- deformacja stawów – jest konsekwencją długo trwającej choroby (zmiany typu łabędziej szyjki i palca butonierkowego)
Zwykle dolegliwości nasilają się okresowo i towarzyszą im ogólne objawy jak osłabienie, zmęczenie, stan podgorączkowy, ból mięśni, utrata apetytu.
Etiologia RZS nie została dokładnie poznana. Obecnie uważa się, że na rozwój choroby może mieć wpływ klika czynników: zaburzenia odporności, przebyta infekcja (zwłaszcza wirusowa), palenie tytoniu oraz czynniki genetyczne.
Rozpoznanie RZS…
Na chwilę obecną rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów opiera się na klinicznych, immunologicznych i radiologicznych kryteriach klasyfikacyjnych, opracowanych wspólnie przez American College of Rheumatology oraz European League Against Rheumatism. Kryteria te zostały opublikowane we wrześniu 2010 r. w czasopismach Arthitis and Rheumatism oraz Annals of the Rheumatic Diseases. W rekomendacjach znalazło się m.in. oznaczenie czynnika reumatoidalnego i przeciwciał przeciw cyklicznie cytrulinowanemu peptydowi (anti-cyclic citrullinated peptide antibodies – aCCP). Obserwacje kliniczne oraz wyniki badań laboratoryjnych są ważone według systemu punktowego. W zależności od ostatecznego wyniku, diagnoza RZS zostaje potwierdzona, bądź wykluczona, a w przypadku otrzymania wyniku niepewnego, wymagane jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki.
Czynnik reumatoidalny (RF)
Czynnik reumatoidalny (RF, ang. rheumatoid factor) jest najbardziej znanym markerem immunologicznym RZS. Został wykryty przez Erica Waalera i Harry’ego M. Rosego. Jest badaniem pomocnym w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów. Jego obecność stwierdza się u ok. 30% pacjentów w postaci wczesnej i ok.70-80% pacjentów w późniejszym stadium choroby. Jest czułym lecz mało swoistym markerem. Podwyższone wartości tego parametru mogą występować u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi (np. zespół Sjögrena), w przewlekłych infekcjach bakteryjnych lub wirusowych, przewlekłych chorobach wątroby, sarkoidozie oraz u ludzi zdrowych (zwłaszcza w podeszłym wieku). Z tego względu obecność dodatniego wyniku RF nie jest traktowane jako jednoznaczne kryterium diagnozujące RZS, lecz jedynie jako czynnik wpływający na przebieg choroby oraz farmakoterapię. Jego wysokie wartości związane są z nadżerkowym przebiegiem choroby, destrukcją stawów i wystąpieniem objawów pozastawowych.
Przeciwciała anty-CCP (przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi)
Przeciwciała przeciw cyklicznie cytrulinowanemu peptydowi (anty-CCP, ang. anti-cyclic citrullinated peptide antibodies) w literaturze naukowej określane są jako idealny marker reumatoidalnego zapalenia stawów. Po raz pierwszy zostały opisane w 1998 roku przez Schellekensa i wsp. Stanowią swoisty i czuły wskaźnik RZS, zwłaszcza w jego początkowym stadium. Ich obecność w surowicy można stwierdzić nawet 10 lat przed pierwszymi objawami choroby. Ponadto uznawane są za marker zmian zapalnych w przebiegu RZS. Ich obecność stwierdza się u ok. 60% pacjentów w postaci wczesnej i ok.80% pacjentów w późniejszym stadium choroby Oznaczenie przeciwciał anty-CCP może służyć jako wskaźnik prognostyczny aktywności choroby. Wykazano bowiem, że wysokie wartości RF i anty-CCP związane są z ciężką postacią RZS, szybką destrukcją stawów oraz z wystąpieniem zmian pozastawowych. Badanie to pomocne jest w diagnostyce pacjentów z niezróżnicowanym zapaleniem stawów. Przeciwciała anty-CCP obecne są u ok. 35-40% chorych z RF-ujemną postacią RZS.
Przeciwciała przeciwjądrowe ANA1 met. IIF
Przeciwciała przeciwjądrowe (ANA, ang. anti-nuclear antibodies) swoją nazwą obejmują heterogenną grupę przeciwciał skierowanych przeciw różnym antygenom jądrowym. U chorych na RZS występują zwykle w niskich mianach i najczęściej są to przeciwciała anty-Ro/SS-A i anty-La/SS-B, rzadziej przeciwciała antycentromerowe. Wykazano, że obecność ANA może predysponować do wystąpienia zespołu Sjögrena u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Przeciwciała przeciwjądrowe wykorzystywane są głównie w diagnostyce różnicowej z innymi chorobami układowymi tkanki łącznej przebiegającymi z zapaleniem stawów.
Badania dodatkowe w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu RZS
Oprócz wyżej opisanych badań w rozpoznaniu RZS pomocne są inne badania laboratoryjne:
- Morfologia + Płytki + Rozdział 5 Diff WBC – zwiększona ponad normę liczba białych krwinek (WBC) jest sygnałem, że w organizmie toczy się infekcja lub mamy do czynienia z miejscowym bądź uogólnionym stanem zapalnym.
- OB po 1h – nieprawidłowe wartości tego parametru mogą wskazywać na toczące się w organizmie procesy zapalne, reumatyczne i nowotworowe. Jest to badanie mało swoiste, lecz czułe.
- CRP – należy do tzw. dodatnich białek ostrej fazy, czyli grupy białek surowicy krwi, których stężenie we krwi wzrasta w wyniku odpowiedzi organizmu na toczący się stan zapalny.
W trakcie farmakoterapii RZS szczególnie istotna jest ocena laboratoryjna funkcji wątroby (aktywność amintransferaz – ALT i AST) i nerek (mocznik, kreatynina i kwas moczowy), ponieważ stosowane leki modyfikujące przebieg choroby wykazują silne działanie hepato- i nefrotoksyczne.
RZS – NIEZWYKŁE WYZWANIE DLA WIELU NAUKOWCÓW I LEKARZY PRAKTYKÓW…
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą nieuleczalną, lecz objawy mogą być złagodzone poprzez wdrożenie kompleksowego leczenia. Farmakoterapia polega głównie na uśmierzeniu bólu oraz łagodzeniu objawów zapalenia. U niektórych pacjentów niezbędne może być leczenie chirurgiczne. Ponadto zalecane są zajęcia ruchowe w celu stymulacji ruchliwości stawów. Najnowsze badania wskazują, że odpowiednio dobrana dieta (bogata w kwasy omega-3 i nienasycone kwasy tłuszczowe) pomaga złagodzić dolegliwości bólowe i zmniejszyć sztywność poranną stawów. Nowoczesna diagnostyka laboratoryjna reumatoidalnego zapalenia stawów oparta na oznaczeniu parametrów serologicznych i biochemicznych wskaźników stanu zapalnego pozwala na zdiagnozowanie pacjenta na wczesnym etapie choroby i umożliwia szybkie wdrożenie prawidłowego leczenia.
W laboratorium MEDICA badania laboratoryjne w kierunku RZS wykonywane są na wysokiej jakości odczynnikach i nowoczesnym sprzęcie. Osoby przeprowadzające analizy nieustannie podnoszą swoje kwalifikacje uczestnicząc w licznych specjalistycznych szkoleniach i konferencjach naukowych.
