Główną funkcją naszego układu odpornościowego jest zwalczanie patogenów oraz ochrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi.
W przypadku chorób autoimmunologicznych układ immunologiczny identyfikuje własne komórki lub tkanki jako obce oraz potencjalnie niebezpiecznie, w związku z czym próbuje je niszczyć i zwalczać produkując autoprzeciwciała. Proces ten prowadzi do uszkodzenia tkanek i narządów, powodując przewlekły stan zapalny.
Dokładny mechanizm powstawania autoprzeciwciał nie został całkowicie poznany, podejrzewa się jednak, że istotny wpływ na ich syntezę ma stres oksydacyjny oraz czynniki genetyczne i środowiskowe.
Jakie objawy powinny nasunąć podejrzenie choroby autoimmunologicznej?
W przebiegu chorób autoimmunologicznych obserwuje się wiele różnorodnych objawów, których nasilenie zmienia się na przestrzeni czasu. Są to m.in.:
- stany zapalne narządów wewnętrznych
- bóle i obrzęk stawów
- bóle mięśni
- przewlekłe zmęczenie, osłabienie
- zmiany skórne (wysypki, stwardnienie skóry)
- suchość oczu i jamy ustnej
- zaburzenia czucia, mrowienia i drętwienia dłoni i stóp
- spadek apetytu i masy ciała
Diagnostyka chorób autoimmunologicznych
Diagnostyka chorób autoimmunologicznych stanowi wyzwanie dla lekarzy i bardzo często wymaga konsultacji wielu specjalistów i panelu specyficznych badań laboratoryjnych – choroby te są niezwykle heterogenne zarówno pod względem częstości występowania, objawów klinicznych, jak i patogenezy.
Najszerszą i najczęściej badaną grupę autoprzeciwciał stanowią przeciwciała przeciwjądrowe (ANA – ang. anti-nuclear antibodies). Są to immunoglobuliny klasy IgG skierowane przeciwko stałym i rozpuszczalnym antygenom zarówno jądra komórkowego, jak i cytoplazmy. Stanowią one kluczowy element diagnostyki chorób układowych tkanki łącznej oraz kryterium rozpoznania wielu chorób. Ich ocena może być pomocna w monitorowaniu aktywności choroby i procesu terapeutycznego oraz prognozowaniu wystąpienia choroby w przyszłości.
W diagnostyce przeciwciał przeciwjądrowych złotym standardem i jednocześnie najczęściej stosowaną metodą przesiewową jest immunofluorescencja pośrednia IIFT z zastosowaniem komórek HEp-2. Badanie obejmuje ocenę występowania przeciwciał ANA, oszacowanie ich miana oraz określenie charakterystycznego typu świeceń zgodnie z wytycznymi ICAP (ang. International Consensus of ANA Patterns).
Pozytywny wynik uzyskany metodą IIFT należy potwierdzić za pomocą testów monospecyficznych (ELISA, Immunoblot), w których ocenia się specyficzność antygenową badanych przeciwciał.
Negatywny wynik uzyskany metodą IIFT wskazuje, że obecność u pacjenta tocznia lub innej choroby autoimmunologicznej jest mało prawdopodobna. W takim przypadku, wykonanie testów monospecyficznych (ELISA, Immunoblot) nie jest zalecane.
Warto pamiętać, że pozytywny wynik uzyskany metodą IIFT nie zawsze oznacza chorobę. Przeciwciała ANA mogą występować w niskich mianach u zdrowej populacji w 8%, zaś u dzieci w 15%. Ich miana są wyższe u kobiet i wzrastają wraz z wiekiem. Interpretacja wyników badań w kierunku przeciwciał przeciwjądrowych powinna zostać wykonana przez lekarza, który porówna poziom przeciwciał z objawami klinicznymi oraz może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne.
Jak należy przygotować się do badania?
Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można się zgłaszać w godzinach pracy laboratorium.
Czas oczekiwania na wynik: do 5 dni roboczych.
WARTO PAMIĘTAĆ!
Ciąża oraz leki np. immunoglobuliny, inhibitory TNFα mogą indukować wytwarzanie przeciwciał ANA. ANA w niskim mianie występują także u chorych na infekcję wirusową lub bakteryjną, oraz u osób z chorobami rozrostowymi układu krwiotwórczego.
