Konsekwencją nieustannego narażania organizmu człowieka zarówno na zmienne czynniki środowiskowe, jak również na kontakt z antygenami drobnoustrojów (wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty), jest aktywacja wielu komórek układu odpornościowego, których dalsze współdziałanie prowadzi do powstania mechanizmów odpornościowych. Układ immunologiczny cechuje się umiejętnością do rozpoznawania komórek własnych i obcych oraz zdolnością uczenia się i zapamiętywania. Główną jego funkcją jest zwalczanie patogenów oraz ochrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Ponadto, dzięki zdolnościom rozpoznawania obcych białek, nie dopuszcza on do rozwoju nieprawidłowych komórek, jakimi są komórki nowotworowe. W proces ten jest zaangażowane wiele komórek i białek. Te niezwykłe zdolności układu immunologicznego decydują o tym, iż jest on uznawany za jeden z najważniejszych układów.
Rodzaje odporności…
W zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych organizm wykorzystuje dwa rodzaje odporności – nabytą (swoistą) oraz wrodzoną (nieswoistą). Na świat przychodzimy z wrodzoną odpornością, zwaną nieswoistą. Stanowi ona pierwszą linię obrony organizmu przed patogenami. Do jej uaktywnienia dochodzi za każdym razem, gdy nasz organizm jest narażony na kontakt z drobnoustrojami. Jest mniej wyspecjalizowana od odporności nabytej, jednak umożliwia szybsze rozpoznanie i zwalczenie patogenu. Oprócz odporności wrodzonej posiadamy również nabytą, która kształtuje się wraz z wiekiem. Cechuje się ona wysoką precyzyjnością w rozpoznawaniu patogenów. Po kontakcie z antygenami drobnoustrojów komórki układu immunologicznego uczą się ich i wytwarzają tzw. pamięć immunologiczną. Dzięki temu, po ponownym zetknięciu z tym samym patogenem inicjują odpowiedź immunologiczną.
Niedobory odporności…
Kiedy część układu odpornościowego jest albo nieobecna, albo jej działanie jest utrudnione, rezultatem tego może być niedobór odporności. Pacjenci z zaburzonym układem odpornościowym mają zwiększoną podatność na zakażenia. Może się ona przejawiać zbyt wieloma infekcjami, które trudno wyleczyć, czy niezwykle ciężkimi zakażeniami. Ponadto pacjenci mogą zapadać na choroby autoimmunologiczne, w których ich układ odpornościowy atakuje ich własne komórki lub tkanki, traktując je jako obce.
Objawy które mogą wskazywać na istnienie niedoboru odporności to m.in.: częste nawracające infekcje (6-8 w ciągu roku), ropnie skórne, długotrwała i nieskuteczna antybiotykoterapia, przewlekające się i nawracające infekcje grzybicze, nieprawidłowe gojenie się ran, zahamowanie wzrostu u dzieci.
Podstawowe badania laboratoryjne w kierunku niedoboru odporności…
Większość powszechnych niedoborów odporności można wykryć za pomocą kilu prostych i ogólnodostępnych badań. Laboratorium MEDICA w swojej ofercie posiada „Pakiet – układ odpornościowy” w skład, którego wchodzą badania pierwszego rzutu takie jak morfologia krwi obwodowej, ocena stężenia poszczególnych immunoglobulin, poziom witaminy D3 oraz test w kierunku HIV. Ta wstępna diagnostyka pozwala na ukierunkowanie dalszego postępowania, a czasami na jej podstawie można ustalić właściwe rozpoznanie.
Badanie to pozwala ustalić prawidłowość budowy oraz dojrzałość komórek, umożliwia zróżnicowanie poszczególnych rodzajów leukocytów oraz określenie ich procentowej zawartości, ułatwia rozpoznanie szeregu niedoborów i zaburzeń związanych z wytwarzaniem, czynnością i niszczeniem komórek oraz umożliwia monitorowanie produkcji i stopnia dojrzałości krwinek w wielu chorobach. Zadaniem krwinek białych jest ochrona organizmu przed bakteriami, wirusami i grzybami. Istnieje wiele niedoborów, chorób i zaburzeń, które mają wpływ na liczbę czy rodzaj wytwarzanych krwinek, ich czynność oraz czas przeżycia we krwi. Przesunięcia w liczbie poszczególnych rodzajów białych krwinek mogą nasuwać podejrzenie niedoborów immunologicznych związanych np. z dysfunkcją odpowiedzi komórkowej (obniżona liczba limfocytów – limfopenia) czy upośledzeniem komórek fagocytujących (znacznie obniżona liczba neutrofilii – neutropenia). Prawidłowy wynik morfologii z obrazem 6DIFF pozwala w większości przypadków wykluczyć występowanie niedoborów immunologicznych, wynikających z zaburzeń ilościowych leukocytów obecnych we krwi obwodowej.
- Poziom immunoglobulin
Immunoglobuliny są białkami pełniącymi funkcję przeciwciał. Produkowane są przez komórki układu odpornościowego organizmu w odpowiedzi na antygeny zewnętrzne lub wewnętrzne. Ich główną właściwością jest zdolność do swoistego rozpoznania i związania antygenu oraz aktywacja funkcji efektorowych układu immunologicznego. U człowieka wyróżnia się pięć izotypów immunoglobulin: IgM, IgG, IgD, IgE oraz IgA, wykazujących różnice funkcjonalne. Badanie poziomu immunoglobulin pozwala na pośrednią ocenę kilku składowych układu immunologicznego, co związane jest z uwarunkowaniem produkcji przeciwciał ścisłą współpracą limfocytów B, limfocytów T i komórek prezentujących antygen.
-
- IgA całkowite – immunoglobulina ta jest głównym białkiem układu odpornościowego związanego ze śluzówkami. Stanowi pierwszą linię obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego.
- IgM całkowite – immunoglobulina ta jest syntetyzowana w początkowej fazie odpowiedzi immunologicznej jako tzw. przeciwciała wczesne.
- IgG całkowite – immunoglobulina ta jest podstawowym przeciwciałem, wytwarzanym w odpowiedzi na antygeny obce wnikające do ustroju. Przeciwciała IgG są wytwarzane w organizmie jako jedne z ostatnich i mogą dzięki tzw. pamięci immunologicznej komórek plazmatycznych utrzymywać się we krwi nawet kilkadziesiąt lat. Z uwagi na to są uważane za najtrwalsze przeciwciała. Są najliczniejszym typem przeciwciał w organizmie i stanowią około 80% wszystkich typów przeciwciał.
Badania ostatnich lat zwracają szczególną uwagę na wpływ witaminy D3 na zjawiska związane z proliferacją i różnicowaniem komórek układu odpornościowego. Niedobór tej witaminy jest związany z licznymi chorobami nowotworowymi, autoimmunologicznymi i infekcyjnymi. Odgrywa ona kluczową rolę w aktywacji naszej odpowiedzi immunologicznej.
HIV, czyli ludzki wirus niedoboru odporności, odpowiedzialny jest za wywołanie AIDS (zespołu nabytego niedoboru odporności-ostatnie stadium objawowe zakażenia wirusem HIV). Zabija on lub uszkadza komórki układu immunologicznego, co skutkuje stopniowym niszczeniem zdolności organizmu do zwalczania infekcji i pewnych typów nowotworów. Osoby z rozpoznanym AIDS są bardziej zagrożone wystąpieniem tzw. zakażeń oportunistycznych. Są to zazwyczaj nieszkodliwe dla zdrowego organizmu zakażania wywołane przez drobnoustroje, natomiast u osób z rozpoznanym zespołem nabytego niedoboru odporności stanowią zagrożenia życia. Pacjenci z wirusem HIV / AIDS należą również do grupy podwyższonego ryzyka rozwoju niektórych nowotworów, chorób neurologicznych oraz wielu innych.
Odpowiedź immunologiczna w przebiegu infekcji SARS-CoV-2
Wirus ciężkiego ostrego zespołu oddechowego SARS-CoV-2 (ang. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) jest dużym jednoniciowym wirusem RNA, który odpowiedzialny jest za zespół chorobowy nazwany angielskim akronimem COVID-19. Okres wylęgania COVID-19 wynosi najczęściej od 3 do 7 dni, maksymalnie 14 dni. Uważa się, że w patofizjologii niezwykle wysokiej patogenności koronawirusa istotne znaczenia mają nie tylko czynniki wirusowe, ale również odpowiedź immunologiczna gospodarza. W początkowym stadium zachorowania stwierdza się u 83,2% chorych limfopenię (zmniejszenie liczby limfocytów poniżej normy) oraz u 33.7% chorych leukopenię (zmniejszenie całkowitej liczby leukocytów poniżej normy). Ponadto w najnowszych badań naukowych wskazuje się, że limfopenia i leukopenia są głębsze u chorych z ciężkim przebiegiem COVID-19 w porównaniu z chorymi z przebiegiem łagodniejszym. Limfopenia i leukopenia w przebiegu COVID-19 może wiązać się z przejściową dysfunkcją odpowiedzi komórkowej, a co za tym idzie okresowym zaburzeniem odporności, która uwarunkowana jest ścisłą współpracą limfocytów B, limfocytów T i komórek prezentujących antygen w procesie produkcji przeciwciał.
Laboratorium MEDICA od 1 czerwca poszerza swoją ofertę o badanie ilościowe swoistych przeciwciał w klasie IgG w kierunku SARS-CoV-2. Oznaczenie wykonywane jest z użyciem zestawu odczynnikowego amerykańskiej firmy Abbott na aparacie Alinity i metodą CLIA. Oferowany przez nasze laboratorium test posiada certyfikat dla wyrobów do diagnostyki in vitro (CE-IVD) i zgodnie z prawem może być używany w rutynowych badaniach diagnostycznych. Testy laboratoryjne wykrywające przeciwciała anty-SARS-CoV-2 są przydatne, gdy chcemy stwierdzić, czy osoba przebyła COVID-19, a nie w przypadku, gdy chcemy wykryć osoby, które są chore w tej chwili i mogą być źródłem zakażenia. Badanie polega na sprawdzeniu czy w surowicy pacjenta obecne są specyficzne przeciwciała anty-SARS-CoV-2 w klasie IgG. Mogą one zostać wykryte po upływie co najmniej 11 – 14 dni od wystąpienia objawów choroby i utrzymują się na wysokim poziomie jeszcze przez dłuższy czas po zakażeniu. Stwierdzenie obecności swoistych przeciwciał anty-SARS-CoV-2 w klasie IgG we krwi pacjenta wskazuje na rozwinięcie humoralnej odpowiedzi immunologicznej i świadczy o przebytym kontakcie z wirusem SARS-CoV-2, ale nie jest dowodem na aktualną obecność wirusa w organizmie. Badanie to nie pozwala na określenie, kiedy osoba przebyła infekcję.
Wydolność układu odpornościowego jest uwarunkowana genetycznie, dlatego niektórzy z nas zapadają na infekcje i przeziębienia rzadziej, a inni częściej. Jednak oprócz cech wrodzonych niezwykle ważną rolę odgrywają również tak zwane czynniki środowiskowe, styl życia każdego człowieka oraz dieta. Aby wzmocnić odporność nie wystarczy kupić w aptece zestawu witamin i minerałów – na jej wzmacnianie składa się wiele czynników, wśród których najważniejszą rolę odgrywają higieniczny styl życia, aktywność fizyczna oraz zbilansowana dieta. W przypadku gdy cierpisz na częste infekcje i zakażenia lub stosowana długotrwała antybiotykoterapia nie przynosi efektów, warto wykonać podstawowe badania laboratoryjne oceniające sprawność działania układu odpornościowego w celu wykluczenia niedoborów odporności. Laboratorium MEDICA posiada szeroki wachlarz badań wykonywanych przez wykwalifikowany i doświadczony personel, który zapewnia profesjonalną obsługę i wysoką jakość analiz. Więcej informacji na temat badań i aktualnych promocji dostępne jest w siedzibie laboratorium oraz na stronie internetowej: www.medica.radom.pl
