Choroby tarczycy stanowią istotny problem XXI wieku. Specjaliści oceniają, że problem z tarczycą na całym świecie ma ponad 300 mln ludzi, ale nawet połowa z nich o tym nie wie. Dzięki możliwościom diagnostycznym dostępnym w dobie współczesnej medycyny możliwa jest ocena kondycji gruczołu tarczowego oraz wczesne wykrycie nieprawidłowości w jego pracy. Postawiona w odpowiednim czasie adekwatna diagnoza i rozpoczęcie właściwej terapii umożliwiają zapobieganie groźnym powikłaniom oraz poprawiają jakość życia pacjentów.
TARCZYCA
Tarczyca to niewielki, ale niezwykle ważny organ ludzkiego ciała. Jej podstawową funkcją jest produkcja i wydzielanie do krwioobiegu hormonów, które są niezbędne dla zachowania dobrego zdrowia i kondycji naszego organizmu. Ich wydzielanie jest regulowane przez tyreotropinę (TSH) – hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Hormony tarczycy działają lipolitycznie, pobudzają mobilizację wapnia z kośćca, zwiększają podstawową przemianę materii oraz podnoszą ciepłotę ciała. Odgrywają także bardzo istotną rolę w pobudzaniu mięśnia sercowego, funkcjonowaniu mózgu i całego układu nerwowego. Są niezbędne w okresie płodowym i noworodkowym.
Choć chorujący gruczoł tarczowy nie boli, to nawet niewielkie zachwianie poziomu wydzielanych przez nią hormonów może być przyczyną wielu nieprzyjemnych dolegliwości, np. zmęczenia, ciągłego uczucia zimna lub gorąca albo nagłego wzrostu/spadku wagi. Nieleczone zaburzenia pracy tarczycy mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. W przypadku występowania nawet dyskretnych objawów należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku chorób tarczycy.
Ciąża a choroby tarczycy
Choroby tarczycy mogą być przyczyną wielu powikłań w przebiegu ciąży, jak też trudności w zajściu w ciążę. Ponadto są czynnikiem ryzyka niepowodzenia zapłodnienia in vitro. Zwiększony poziom TSH zmniejsza szanse kobiety na zajście w ciążę, ponieważ zaburza owulację. Nieleczona lub nieprawidłowo leczona niedoczynność tarczycy w okresie ciąży wiąże się ze zwiększeniem ryzyka powikłań ciążowych, takich jak przedwczesne porody, odklejanie się łożyska, samoistne poronienia, stan przedrzucawkowy, niedokrwistość, nadciśnienie indukowane ciążą czy krwawienie poporodowe. Wpływa również na stan zdrowia dziecka po porodzie, a w szczególności na jego rozwój intelektualny.
Diagnostyka laboratoryjna chorób tarczycy
BADANIA PODSTAWOWE
TSH
Hormon ten produkowany przez przysadkę mózgową powoduje zwiększenie masy tarczycy (poprzez zwiększenie wielkości i ilości tarczycowych komórek pęcherzykowych), zwiększenie przepływu krwi przez ten narząd oraz stymuluje produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy – T3 i T4. Stanowi najczulszy wskaźnik wahań wydzielania hormonów tarczycy. Jest testem pierwszego rzutu w diagnostyce zaburzeń czynności tarczycy. Podwyższone wartości TSH w krwi obwodowej wiążą się z niedoczynnością tarczycy (hipotyreoza), a obniżone stężenia TSH z nadczynnością tarczycy.
FT3
Stanowi niezwiązaną z białkami frakcję osoczową trójjodotyroniny (T3). Trójjodotyronina stanowi około 5% wszystkich hormonów tarczycy. Wykazuje większą aktywność metaboliczną w porównaniu do T4, a także szybszy metabolizm oraz szerszy zakres działania. Pochodzi głównie z pozatarczycowej konwersji tyroksyny (T4) w tkankach obwodowych.
FT4
Stanowi niezwiązaną z białkami frakcję osoczową tyroksyny (T4). Tyroksyna jest głównym produktem metabolicznym gruczołu tarczowego.. W 99,95% związana jest białkami transportującymi hormony. T4 nie wykazuje większej aktywności biologicznej i pełni funkcję prohormonu. W tkankach obwodowych hormon ten jest przekształcany w trójodotyroninę (T3), której wolna frakcja (FT3) wykazuje aktywność biologiczną w stosunku do komórek docelowych.
Warto pamiętać, że produkcja i wydzielanie TSH podlega „rytmowi dobowemu” (szczyt uwalniana notowany jest w godzinach nocnych) oraz jest zależne od pory roku – zwiększona synteza ma miejsce w zimie, zmniejszona w okresie letnim. Na stężenie TSH, FT3 i FT4, poza aktualnym stanem czynnościowym gruczołu tarczowego, mają wpływ także inne czynniki, takie jak: wiek pacjenta, stan odżywienia, pojemność białek wiążących hormony tarczycowe oraz stosowane leki.
BADANIA UZUPEŁNIAJĄCE
ANTY-TPO
Są przeciwciałami skierowanymi przeciwko peroksydazie tarczycowej. Badanie tych przeciwciał zaliczane jest do najczulszego testu wykrywającego autoimmunologiczne choroby tarczycy. Najwyższe stężenia (stężenie może dochodzić nawet do kilku tysięcy) obserwuje się u pacjentów cierpiących na wole Hashimoto. Częstość występowania wyżej wymienionych przeciwciał w tej chorobie to ok. 90% przypadków. Te same autoprzeciwciała obserwuje się w 60-80% przypadków choroby Garvesa-Basedowa.
ANTY-TG
Są przeciwciałami wytwarzanymi przeciwko tyreoglobulinie. Tyreoglobulina jest wytwarzana przez gruczoł tarczycowy. Stanowi główny element koloidu pęcherzyków tarczycy, a jej główną funkcją jest magazynowanie i synteza hormonów tarczycy. Anty-TG wykrywane są u 30% pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa i u 85% pacjentów chorobą Hashimoto.
TRAB
Są przeciwciałami skierowanymi przeciwko receptorowi dla hormonu TSH umiejscowionym na komórkach tarczycy. Oznaczenie poziomu przeciwciał TRAb jest pomocne w potwierdzeniu choroby Gravesa-Basedowa (są obecne w 90-100% przypadków), prognozowaniu jej przebiegu, a także monitorowaniu leczenia. Badanie to znajduje również istotne zastosowanie w różnicowaniu choroby Hashimoto w fazie nadczynności (Hashitoxicosis) i poporodowego zapalenia tarczycy w fazie nadczynności z chorobą Gravesa-Basedowa.
REKOMENDOWANE BADANIA DODATKOWE
- Morfologia 6DIFF + płytki krwi
- Wapń całkowity
- Wapń zjonizowany
Jak należy przygotować się do badania?
Na badanie należy zgłosić się w godz:6:30-10:30.
- Prawidłowe przygotowanie do badania ma bardzo istotny wpływ na uzyskane wyniki.
- Pacjent powinien być co najmniej 10-12 godzin po spożyciu ostatniego posiłku.
- Nie należy pić kawy, wody smakowej, soków.
- Nie należy spożywać posiłków, przekąsek, warzyw i owoców, cukierków odświeżających oddech, żuć gumy, palić papierosów.
- Zaleca się aby dzieci i osoby starsze na ok. 30 min. przed pobraniem krwi wypiły szklankę wody. W okresie letnim zalecenie to dotyczy wszystkich pacjentów.
- Zaleca się pobieranie krwi w godzinach rannych miedzy 6:30 a 10:30
- Pacjent przed pobraniem krwi powinien być w spoczynku 15 min.
- Na kilka dni przed planowanym badaniem należy zachować stałą, dotychczas stosowaną dietę oraz unikać spożywania alkoholu.
- Na wyniki badania mogą wpływać zażywane leki, zioła, suplementy diety lub inne środki farmakologiczne, dlatego, jeśli pacjent je przyjmuje, w dniu badania należy je zażyć po pobraniu krwi (chyba, że lekarz zaleci inaczej).
- Na 48 godzin przed badaniem należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego oraz stresu.
Czas oczekiwania na wynik wynosi 1 dzień roboczy.
