DHEA

Dehydroepiandrostendion (DHEA) jest hormonem steroidowym powstającym w korze nadnerczy (50-70%) i jajnikach oraz jądrach (20-30%). Reszta obecnego DHEA pochodzi z konwersji obwodowej. Jego produkcja pozostaje pod kontrolą hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) i innych hormonów przysadki mózgowej. Jest prekursorem testosteronu, dihydrotestosteronu, androstendionu oraz estradiolu u mężczyzn i kobiet. Ze względu na bardzo szybki metabolizm stężenie DHEA jest ok. 300-krotnie niższe niż stężenia DHEA-S. DHEA i powstający w wyniku jego sulfatacji DHEA-SO4 są najważniejszymi androgenami wytwarzanymi przez nadnercza. Zmniejszenie ich wydzielania jest główną przyczyną procesu starzenia się organizmu.

Stężenie DHEA i DHEA-S osiągają szczytowe wartości między 25. a 35. rokiem życia. Wraz z wiekiem ich poziomy stale ulegają zmniejszeniu i ok.70. roku życia osiągają poziom z okresu poprzedzającego dojrzewanie. U kobiet stężenie DHEA jest o ok. 20% mniejsze niż u mężczyzn.

DHEA wykazuje działanie immunoprotekcyjne, przeciwmiażdżycowe, przeciwosteoporotyczne, antykancerogenne, antyoksydacyjne, przeciotyłościowe i przeciwcukrzycowe. Jest także neurosteroidem, którego zmiany stężenia związane są z pewnymi stanami takimi jak pamięć, stres, lęk, splątanie czy depresja. Odgrywa on również rolę w funkcjonowaniu tkanki mózgowej. Badania eksperymentalne wykazały, że DHEA wzmaga niektóre rodzaje pamięci i redukuje agresję. Dehydroepiandrostendion ma również duże znaczenie w położnictwie, gdzie odgrywa istotną rolę w tworzeniu korzystnych warunków do prawidłowego porodu. Duży wpływ na stężenie DHEA mają reakcje stresowe – w sytuacjach silnego stresu obserwuje się wzrost poziomu DHEA.

Niedobór DHEA może powodować wiele objawów, takich jak: obniżenie nastroju, libido i potencji, osteopenię, zmniejszenie masy i siły mięśni, obniżenie odporności, zwiększoną insulinooporność i ryzyko zespołu metabolicznego, progresję miażdżycy czy zwiększone ryzyko nowotworzenia.

Badanie poziomu tego hormonu znalazło zastosowanie w diagnostyce nadmiernego owłosienia na twarzy i ciele oraz łysienia typu męskiego, uporczywego trądziku, zespołu policystycznych jajników, zaburzeń miesiączkowania, obniżonego libido, problemów z potencją, a także diagnostyce guzów kory nadnerczy. DHEA uważany jest z marker wielkości kory nadnerczy.

Przyczyną podwyższenia tego homonu mogą być m.in. steroidoterapia, otyłość, stres (urazy, choroby o ostrym przebiegu), zespół policystycznych jajników (PCOS), mikrogruczolaki przysadki wydzielające ACTH, ektopowe wydzielanie ACTH.

Przyczyną obniżenia tego homonu mogą być m.in. infekcje: grzybicze, wirusowe (CMV, HIV), bakteryjne (gruźlica); choroby autoimmunologiczne, niedoczynność tarczycy, choroby przewlekłe, fizjologiczne: u dzieci i ludzi starszych.

Sam wynik badania DHEA-SO4 nie pozwala na rozpoznanie przyczyny zaburzeń hormonalnych. Oznaczenie tego parametru laboratoryjnego stanowi użyteczne narzędzie diagnostyczne umożliwiające ocenę wydzielania androgennych hormonów nadnerczowych. Podobnie jak w przypadku innych badań hormonalnych, wyniki testu DHEA-SO4 powinny być każdorazowo interpretowane jednoczasowo z oznaczeniami innych hormonów we krwi. Jedynie poprzez zestawienie tych wartości ze sobą, a także korelację z historią choroby, obrazem klinicznym oraz dodatkowymi badanymi, możliwe jest prawidłowe ustalenie przyczyn nieprawidłowości zdrowotnych oraz ustalenie właściwego postępowania diagnostyczno-leczniczego. W celu pełnej interpretacji wyników najlepiej skonsultować się z lekarzem odpowiedzialnym za prowadzenie leczenia danej osoby. W niektórych przypadkach może zachodzić konieczność wykonania dodatkowych badań obrazowych, takich jak np. MRI, czyli obrazowanie z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego.

Obrazek pochodzi z Wikimedia Commons, autor: Thomas Steiner, tłumaczenie: Michał Komorniczak

Poziom hormonów płciowych u kobiet jest zależny od fazy cyklu miesiączkowego. W związku z tym badanie ich poziomu należy wykonać w odpowiedniej fazie cyklu:

W fazie folikularnej (między 2. a 5. d.c.) zaleca się oznaczenie FSH, LH, Estradiolu, PRL, DHEA, DHEA-S, Testosteronu, 17-OH progesteronu i Androstendionu
W fazie okołoowulacyjnej (tj. między 12. a 14. d.c. przy 28-dniowych cyklach lub 12-14 dni przed spodziewaną miesiączką w pozostałych przypadkach) zaleca się oznaczenie FSH, LH i Estradiolu przy monitorowaniu owulacji
W fazie lutealnej (tj. ok. 21. d.c. przy 28-dniowych cyklach, lub ok. 7 dni przed spodziewaną miesiączką w pozostałych przypadkach) przeprowadza się badanie poziomu Progesteronu i 17-OH progesteronu

Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie należy się zgłosić między 7:00 a 10:00 rano, ponieważ DHEA wykazuje największą aktywność w godzinach porannych. Oznaczenie DHEA kobiety powinny wykonywać na początku cyklu miesięcznego (między 2. a 5. d.c.), chyba że lekarz zaleci inaczej.

Stosowanie glikokortykosteroidów zmniejszają stężenie DHEA. Silne sytuacje stresowe powodują wzrost DHEA. Podczas rejestracji na badanie należy poinformować o stosowanych lekach i preparatach farmaceutycznych zawierających DHEA.

Czas oczekiwania na wynik: 7 dni roboczych