FSH (hormon folikulotropowy) jest hormonem tropowy wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej. Jego synteza jest regulowana przez estradiol i progesteron.
Główną funkcją FSH w organizmie kobiety jest pobudzenie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych oraz ich stymulacja do produkcji androstendionu, który jest następnie aromatyzowany do estradiolu. Ponadto reguluje charakterystyczne dla fazy cyklu miesięcznego zmiany w endometrium.
Od pierwszych dni miesiączki następuje zwiększanie stężenia FSH, co jest spowodowane spadkiem stężenia estradiolu i progesteronu pod koniec poprzedniego cyklu. Folitropina stymuluje wzrost i dojrzewanie pęcherzyka oraz produkcję estradiolu w fazie folikularnej. Stężenie FSH osiąga szczyt w fazie owulacji, po czym w fazie lutealnej istotnie się zmniejsza.
Hormon folikulotropowy znalazł zastosowanie w diagnostyce bezpłodności i impotencji, zaburzeń dojrzewania i miesiączkowanie oraz chorób przysadki. Badanie stężenia FSH wraz z oznaczeniem stężenia estradiolu i inhibiny B jest stosowane w ocenie rezerwy jajnikowej.
Małe stężenia LH i FSH we krwi wskazują na zaburzenia wydzielania hormonów przez przysadkę mózgową. Natomiast duże stężenia, zwłaszcza FSH występują w przypadku pierwotnej niewydolności jajników, po ich usunięciu i w okresie pomenopauzalnym. Stosunek stężeń LH/FSH na początku cyklu powinien wynosić 1. W niektórych przypadkach zespołu wielotorbielowatych jajników stosunek zwiększa się do 2 lub 3.
Obrazek pochodzi z Wikimedia Commons, autor: Thomas Steiner, tłumaczenie: Michał Komorniczak
Poziom hormonów płciowych u kobiet jest zależny od fazy cyklu miesiączkowego. W związku z tym badanie ich poziomu należy wykonać w odpowiedniej fazie cyklu:
- W fazie folikularnej (między 2. a 5. d.c.) zaleca się oznaczenie FSH, LH, Estradiolu, PRL, DHEA, DHEA-S, Testosteronu, 17-OH progesteronu i Androstendionu
- W fazie okołoowulacyjnej (tj. między 12. a 14. d.c. przy 28-dniowych cyklach lub 12-14 dni przed spodziewaną miesiączką w pozostałych przypadkach) zaleca się oznaczenie FSH, LH i Estradiolu przy monitorowaniu owulacji
- W fazie lutealnej (tj. ok. 21. d.c. przy 28-dniowych cyklach, lub ok. 7 dni przed spodziewaną miesiączką w pozostałych przypadkach) przeprowadza się badanie poziomu Progesteronu i 17-OH progesteronu
FSH a menopauza
U kobiet w czasie menopauzy poziomy hormonu FSH są podwyższone w odpowiedzi na obniżoną produkcję estrogenów i progesteronów w jajnikach. Wynikiem tego jest zmniejszenie owulacji, rzadsze cykle miesiączkowe i w końcu ich zatrzymanie.
FSH u mężczyzn
U mężczyzn FSH pobudza i podtrzymuje spermatogenezę oraz stymuluje wytwarzanie białka wiążącego androgeny (SHBG), które jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania testosteronu. Oznaczenie poziomu tego hormonu jest pomocne w ustaleniu przyczyny niskiej liczby plemników w nasieniu. Wysoki poziom FSH wynika z pierwotnej niewydolności jąder. Może ona być spowodowana wadami rozwojowymi jąder albo ich uszkodzeniem w wyniku infekcji wirusowych (świnka), urazów mechanicznych czy chorób autoimmunologicznych.
FSH u dzieci
U niemowląt i dzieci stężenie hormonu folikulotropowego wzrasta krótko po urodzeniu. U chłopców w wieku 6 miesięcy i u dziewczynek w wieku 1-2 lat poziom tego hormonu osiąga bardzo niskie wartości. Następnie przed rozpoczęciem dojrzewania płciowego i rozwojem drugorzędowych cech płciowych (ok. 6-8 rok życia) stężenie FSH ponownie rośnie.
U dzieci FSH bada się diagnozując opóźnione lub przedwczesne dojrzewanie płciowe. Problem ten dotyka znacznie częściej dziewczynki niż chłopców.
Przygotowanie do badania: Pacjent nie musi być na czczo. Na badanie można się zgłaszać cały dzień. Oznaczenie FSH kobiety powinny wykonywać na początku cyklu miesięcznego (między 2. a 5. d.c.), chyba że lekarz zaleci inaczej.
Niektóre leki takie jak cimetydyna, klomifen, glikozydy naparstnicy i lewodopa mogą podwyższać poziom FSH. W przypadku zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych, fenotiazyny i leków hormonalnych poziom FSH może być obniżony. Stężenie FSH wzrasta wraz z wiekiem. Jego wartości są wyższe u palaczy. U osób, które w ostatnim czasie miały wykonywane badanie scyntygraficzne, izotopy użyte podczas badania mogą interferować w oznaczeniu FSH. Podczas rejestracji na badanie należy poinformować o stosowanych lekach i preparatach farmaceutycznych oraz o przebytych badaniach scyntygraficznych.
Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy
