Trójglicerydy

Trójglicerydy są estrami glicerolu i kwasów tłuszczowych. Stanowią główne źródło zmagazynowanej energii wykorzystywanej przez organizm. Większość z nich znajduje się w tkance tłuszczowej, jednak część z nich krąży we krwi i stanowi materiał energetyczny dla mięśni. W surowicy krwi występują w postaci chylomikronów oraz we frakcji lipoprotein o bardzo małej gęstości-VLDL (very low density lipoprotein). Chylomikrony powstają w komórkach błony śluzowej jelita w czasie wchłaniania się produktów trawienia tłuszczów. VLDL powstają w wątrobie i przenoszą trójglicerydy wytworzone z kwasów tłuszczowych i węglowodanów w wątrobie do innych tkanek. Zatem stężenie trójglicerydów ściśle zależy od podaży lipidów wraz z pożywieniem oraz od endogennej biosyntezy i katabolizmu. W związku z tym oznaczenie stężenia trójglicerydów należy wykonać na czczo, kiedy we krwi nie ma trójglicerydów pochodzących z tłuszczów pokarmowych.

Podwyższenie frakcji o bardzo małej gęstości-VLDL i chylomikronów manifestuje się w badaniach laboratoryjnych wzrostem poziomu trójglicerydów. Podwyższone wartości tego parametru związane są ze zwiększonym ryzykiem choroby układu sercowo-naczyniowego. Do czynników, które sprzyjają zwiększeniu stężenia triglicerydów i ryzyka choroby układu sercowo-naczyniowego zalicza się:

brak lub małą aktywność fizyczną
nadwagę i otyłość
palenie papierosów
nadużywanie alkoholu
choroby-cukrzycę i chorobę nerek
wiek > 45 lat u kobiet i > 55 lat u mężczyzn

Klasyfikacja stężenia trójglicerydów wg ATP III (Adult Treatment Panel III of the National Cholesterol Education Program USA) przedstawia się następująco:

Granicznie duże stężenie trójglicerydów (150-199 mg/dl) – jest następstwem czynników nabytych, czynniki genetyczne natomiast odgrywają mniejszą rolę
Duże stężenie trójglicerydów (200-499 mg/dl) – jest na ogół wynikiem jednoczesnego działania czynników genetycznych i nabytych. Zazwyczaj towarzyszy otyłości oraz nadużywaniu alkoholu. Może być spowodowane stosowaniem niektórych leków (estrogeny, beta-blokery, sirolimus, glikokortykoidy, tiazydy). Może współtowarzyszyć niektórym stanom chorobowym, takim jak: mocznica, zespół nerczycowy, niedoczynność tarczycy, cukrzyca.
Bardzo wysoki poziom trójglicerydów (≥500 mg/dl) – stanowi zagrożenie wystąpienia ostrego zapalenia trzustki i wymaga redukcji stężenia. W drugiej kolejności należy oszacować bezwzględne ryzyko choroby wieńcowej i ustalić docelowe stężenie cholesterolu LDL lub cholesterolu nie-HDL.

Jeśli stężenie trójglicerydów jest powyżej 500 mg/dl to w surowicy zwykle pojawiają się chylomikrony. Ich obecność oznacza zwykle upośledzenie katabolizmu lipoprotein bogatych w triglicerydy.

Wskazaniem do wykonania pomiaru stężenia trójglicerydów jest diagnostyka dyslipidemii (nieprawidłowe ilości i/lub skład frakcji lipidów) oraz ocena ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Oznaczenie stężenia trójglicerydów we krwi zwykle jest częścią profilu lipidowego. Wykonanie profilu lipidowego (oraz trójglicerydów) rekomenduje się wykonywać co 5 lat jako badanie profilaktyczne. U chorych na cukrzycę badanie to jest szczególnie ważne, ponieważ w przypadku niekontrolowanego poziomu glukozy, stężenie triglicerydów znacznie wzrasta. U pacjentów stosujących leki mające na celu obniżenie poziomu trójglicerydów, badanie to wykorzystywane jest do oceny skuteczności stosowanej terapii.

U dzieci i młodzieży z grupy niskiego ryzyka choroby sercowo-naczyniowej zwykle nie są wykonywane rutynowe badania oceniające stan gospodarki lipidowej organizmu. Według Amerykańskiej Akademii Pediatrii pierwszy lipidogram (w tym HDL-C) u dzieci z grupy podwyższonego ryzyka należy wykonać w wieku 2 do 10 lat. Dzieci poniżej dwóch lat są zbyt małe na badanie.

Przygotowanie do badania:

Pacjent powinien być na czczo, czyli 8-12 godzin po ostatnim posiłku. Na badanie należy zgłosić się po wypoczynku nocnym, w godz. 6:30-10:30 lub według wskazań lekarza.

Podwyższony poziom trójglicerydów najczęściej jest spowodowany spożywaniem produktów bogatych w cukry proste i/lub w tłuszcze nasycone i tłuszcze trans (np. żywność typu „Fast-food”, produkty wysoko przetworzone) oraz nadużywaniem alkoholu. Ponadto podwyższone trójglicerydy mogą współwystępować z niektórymi schorzeniami takim jak np.: miażdżyca naczyń krwionośnych, stłuszczenie wątroby, niedoczynność tarczycy, otyłość, schorzenia autoimmunologiczne. Nie bez znaczenia pozostają też czynniki genetyczne.
Stosowanie niektórych leków (takich jak: kortykosterydy, inhibitory proteazy, beta-blokery, estrogeny) może podwyższać stężenie trójglicerydów.
Stężenie trójglicerydów ulega dużym zmianom po posiłku – po kilku godzinach ich stężenie może wzrosnąć 5-10-krotnie.
Poziom trójglicerydów na czczo różni się w zależności od dnia, dlatego jego niewielkie wahania nie stanowią nieprawidłowości.